عزت الله مافی - دانشیار،دانشگاه فردوسی مشهد
مسعود داوری نژاد مقدم - دانشجوی دکتری برنامه ریزی شهری
محمدرضا مبهوت - دانشجوی دکتری برنامه ریزی شهری

آسیبپذیری شهری در مقابل حوادث طبیعی مانند زمین لرزه، تابعی از رفتارهای انسانی میباشد که نشانگر درجه تأثیرپذیری یا قابلیت ایستادگی واحدهای اقتصادی، اجتماعی و داراییهای فیزیکی شهری در مقابل خطر طبیعی میباش د. اگرچه زلزله ازدیرباز به عنوان یکی از پیچیدهترین پدیدههای طبیعی، مطرح بوده و در سالهای اخیر با فزونی دانش در زمینه شناسایی زمین لرزه و علل بروز آن، مورد بحث و توجه خاصی قرار گرفته است، اما همچنان پیشبینی زمان حتمی وقوع آن در پرده ابهام باقیمانده است. بدین دلیل باید با اقدامات سنجیده و اندیشیدن تمهیدات مناسب، آسیبپذیری انسان و زیستگاهش را کاهش دادهو راههای مقابله با زلزله را در میان اقشار جامعه فرا گیر کرد. لذا شیوه کاهش ضایعات ناشی از آن همواره بخشی از فعالیتهای تحقیقاتی بشر را تشکیل داده است. هرچند این تحقیقات عمدتاً حول محور روشهای ساخت و ساز واحدهای سا ختمانی بهمنظور تعیین استانداردهایی برای اسکلتبندی سقف، دیوار، پی، نما، نوع مصالح و ... جهت افزایش مقاومت بنا در مقابل زلزله بوده است، اما در مطالعه، زلزله فراتر از واحدهای ساختمانی به عنوان یک جزء از مجتمع زیستی نیز مطرح است و در حقیقت شهر را میتوان با هدف کاهش آسیبپذیری در مقابله زلزله نیز طراحی کرد. با این توصیف و با توجه به خطرپذیری بالایشهرهای ایران در برابر زلزله در این مقاله قصد داریم تا ضمن بررسی شاخصهای مؤثر در آسیبپذیری سکونتگاههای شهری در برابر زلزله، به شهرسازی و مشکلات شهرهای ایران در برابر زلزله بپردازیم.

سکونتگاههای شهری، مدیریت زلزله، برنامه ریزی شهری