سید عباس موسویان - دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

وقوع بحران مالی جهانی و تزلزل بیش از حد انتظار بانکداری متعارف و ثبات نسبی بانک های اسلامی در قبال آن، خیلی از متفکران را به تامل بیشتر در ماهیت بانکداری اسلامی وا داشته است. به گونه ای که مطالعات گسترده ای درباره آن شروه شده است و به اعتقاد تحلیل گران مالی گرچه عوامل مختلفی در این پدیده دخیل است، لیکن یکی از عوامل مهم تفاوت ماهوی این دو نظام بانکی است. نظام بانکداری متعارف (ربوی) برای همه میازها اعم از مصرفی و سرمایه گذاری از قرارداد قرض با بهره استفاده می کند و به طور معمول نرخ بهره آن نیز در بازار پول و به صورت برونزا از اقتصاد واقعی شکل می گیرد. این در حالی است که بانکداری اسلامی متناسب با نیازهای واقعی از انواع قراردادهای مالی بهره می گیرد. این بانک برای تامین مالی نیازهای مصرفی و سرمایه ای مقطعی و کوتاه مدت، راه هایی چون قرض الحسنه، مرابحه، اجاره به شرط تملیک و برای نیازهای سرمایه گذاری اساسی و بلند مدت، راه هایی چون مشارکت، مضاربه، مزارعه و مساقات را معرفی کرده و به جای نرخ بهره از نرخ سود که بر گرفته از اقتصاد واقعی است استفاده می کند. تحلیل های نظری و یافته های تجربی نشان میدهد که مدل بانکداری اسلامی، به ویژه زمانی که سهم درخور توجهی از معاملات آن در بخش سرمایه گذاری های اساسی و بلند مدت، بر اساس قرار دادهای مشارکتی انجام گیرد در قبال بحران های مالی از ثبات بیشتر و نسبت به متغیرهای کلان اقتصادی از کارایی بالاتری برخوردار است. این مقاله، بازتاب جایگزینی نظام بانکداری اسلامی به جای نظام بانکداری متعارف بر متغیرهای چون پس انداز، سرمایه گذاری، تولید، اشتغال، سطح عمومی قیمت ها،توزیع درآمد و رفاه عمومی را تجزیه و تحلیل می کند و به این نتیجه می رسد که با جایگزینی بانکداری اسلامی نه تنها مشکلی در اقتصاد رخ نمی دهد، بلکه همه ی متغیرهای اساسی، وضعیت بهتری خواهند داشت و به دنبال آن نظام بانکی و نظام اقتصادی ثبات بیشتر خواهد داشت.

بانکداری متعارف، بانکداری اسلامی، ثبات، کارایی، پس انداز، سرمایه گذاری، تولید و سطح عمومی قیمت ها