فاطمه رضائی - شته علو م تربیتی ، موسسه آموزش عالی آرمان رضوی، مشهد است. دانش آموخته ارشد برنامه ریزی درسی، موسسه عالی آرمان رضوی مشهد، ایران
زهره مشکی باف مقدم - دکتری تخصصی برنامه ریزی درسی، استادیار گروه علوم تربیتی ، موسسه آموزشی عالی آرمان رضوی، مشهد، ایران

پارادایم حاکم بر برنامه درسی ایران گرایش به تمرکزی دارد که به شدت حول محور کتاب درسی دور میزند؛ لذا کتاب های درسی به عنوان مهمترین منبع کارآمد، نقش ارزشمندی در تعلیموتربیت ایفا میکنند. پژوهش حاضر باهدف واکاوی محتوای کتابهای ریاضی دوره اول ابتدایی، بر مبنای برنامه درسی قصد شده سال ۱۴۰۳-۱۴۰۲ با محوریت ساحتهای ۶ گانه سند تحول بنیادین آموزش وپرورش انجام شد. روش پژوهش آمیخته (کمی و کیفی)، جامعه آماری، به روش سرشماری محتوای کتب ریاضی دوره اول ابتدایی را در برمی گیرد و بر اساس واحد تحلیل (جمله و تصویر)، تحلیل محتوا صورت گرفت. جهت روایی مولفه های مستخرج، در این پژوهش از نظر ۵ نفر متخصص در امر آموزش استفاده گردید و جهت پایایی کل محتوا توسط کدگذار دوم، کدگذاری شد و با پی اسکات ضریب توافق محاسبه شد. ابزار مورداستفاده در این پژوهش فرم تحلیل محتوای محقق ساخته و مصاحبه نیمه ساختاریافته بود که در انتهای پژوهش در قسمت پیشنهادها، بر اساس مصاحبههای انجام شده مدل مبنی بر نقش عناصر برنامه درسی در انتقال ساحتهای تربیت، ارائه گردید، دادهها توسط نرم-افزار مکسکیودا مورد تحلیل کمی قرار گرفتند و تجزیهوتحلیل دادهها، نشان داد که در کتب ریاضی دوره اول ابتدایی، در مجموع ۱۳۰۷ مورد مولفه ساحت-های ششگانه سند تحول بنیادین وجود دارد که به ترتیب درصد و فراوانی، ساحت علمی و فناوری ۲/۲۷ درصد، ساحت اقتصادی و حرفه ای ۱۸/۸ ساحت زیستی و بدنی ۱۸/۸ درصد، ساحت زیبایی شناختی و هنری ۱۶/۹ درصد، ساحت اجتماعی و سیاسی ۹/۷ درصد و ساحت اعتقادی، اخلاقی و عبادی ۸/۵ درصد بوده است. نتایج نشان می دهد در کتاب های ریاضی دوره اول ابتدایی به درستی بیشترین توجه را به ساحت علمی و فناوری داشته و به سایر ساحت ها با درجات متفاوت پرداخته است. به برنامه ریزان مرکزی و سازمان تالیف کتب درسی؛ پیشنهاد می شود در محتوای کتب ریاضی دوره اول ابتدایی با هدف توزیع متوازنتر ساحت-های ششگانه بازنگری صورت گیرد. به معلمین به عنوان مهمترین عنصر اجرای برنامه درسی، توصیه می شود با اتخاذ رهیافت های خلاقانه، مبتنی بر تفکر و تعقل نقش پویای خود را در اجرای بهتر مضامین موجود کتاب ها، برای دستیابی به اهداف متوازن سند ایفا کنند و به پژوهشگران آتی توصیه می شود تحقیقات جدیتر و بیشتری در زمینه نقش معلم در برنامهدرسی و محتوای کتب درسی و تطابق آن با اسناد فرادستی انجام دهند

سند تحول بنیادین، ریاضی، ساحتهای ششگانه، کتاب درسی، تحلیل محتوا، دوره اول ابتدایی