بررسی تطبیقی «حق الطاعه» با قواعد کلام ی، فقهی و حقوقی

این مقاله به بررسی اصل «قانونی بودن جرم و مجازات» در حقوق موضوعه و ارتباط آن با قاعده «قبح عقاب بلابیان» در فقه و کلام اسلامی می پردازد. این دو که به نوعی هم ارز یکدیگر اند، در تلاش برای تنظیم رفتارهای انسانی و حفظ نظماجتماعی هستند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات از میان آثار مکتوب، ابتدا به تحلیل عقلی وعقلایی این اصول در حقوق بشری پرداخته است. در بخش دیگری از مقاله، دیدگاه مرحوم شهید صدر در مسلک «حقالطاعه» مورد بررسی قرار گرفته و این دیدگاه مطرح می شود که قاعده «قبح عقاب بلا بیان» در مورد خداوند متعال می تواند تخصیص بخورد. این تخصیص، با تاکید بر عدل و حکمت الاهی نزد متکلمین و با استناد به ضرورت وجود بیان و اطلاعبرای تحقق مسوولیت و عقاب نزد اصولیین، به عنوان یکی از فروع مساله «شر» و تحدید عقاب و عذاب الاهی در چارچوبی منط قی و عقلانی مطرح شده است. در نهایت، نتیجه گرفته می شود که هرچند خداوند هرگز مرتکب قبیح نخواهد شد، امابا توجه به ابلاغات پیاپی حجج الاهی، مصداق پیدا کردن عقاب بلا بیان وقوعا محال است، ولو قبیح باشد.

Keywords:

حق الطاعه , عقاب بلا بیان , حسن و قبح عقلی , اصل قانونی بودن جرم و مجازات , مساله شر