ساختارهای ترسیم در تزئینات هندسی معماری اسلامی (قرن دوم تا نهم هجری)

این پژوهش، مطالعه و جستجو در پاسخ از چیستی و چگونگی روش های کلی و ساختارهای اصلی ترسیم تزئینات هندسی است. ساختارهایی که نه تنها پدیدآورنده تزئینات هندسی هستند، بلکه سامان دهنده بسیاری از تزئینات به ظاهر غیرهندسی اما تکرار شونده ای می باشند که نیازمند گسترده شدن در سطح آثار هنری است. فرض پژوهش وجود دو ساختار اصلی ترسیمی، علی رغم مجموعه های بسیار متنوع و گسترده از نقوش هندسی است، که با همه گونه گونه بودنشان قابل دسته بندی در این ساختارهای اصلی هستند. شیوه پژوهش توصیفی- تحلیلی و بر اساس مطالعات و داده های کتابخانه ای و همچنین استخراج و پیاده سازی نقوش و جستجوی شیوه ترسیم آن هاست. بر اساس یافته های پژوهش دو ساختار اصلی ترسیم در نقوش هندسی، "شبکه" یا "جدول" در یک سو، و شیوه "پرگاری" در سوی دیگر است. هرچند در پاره ای موارد هر دو ساختار، به ویژه ساختار پرگاری، خود نیز به عنوان تزئینی مهم و اصلی مورد استفاده قرار گرفته اند، اما در غالب موارد این دو، به عنوان زیر نقش اصلی عمل نموده و برپایه آن ها نقوشی متنوع و متفاوت ترسیم گردیده است. سعی این پژوهش بر آن است تا معرفی، تحلیل و جستجوی تشابهات و تفاوت های این دوساختار، بر اساس نمونه های اجرا شده، ارائه گردد. این نمونه ها همگی از تزئینات معماری قرون دوم تا ششم هجری انتخاب شده است. اهمیت تبیین این ساختارها به دلیل آن است که هر کدام از این شیوه ها، در بستر تاریخی ویژه ای شکل گرفته و مورد استفاده بوده اند، که تحلیل چیستی و چگونگی شکل یافتن آن ها و دلایل اهمیتشان، نیازمند شناخت دقیق ساختار ترسیمی آن ها در گام نخست است.

Keywords:

تزئینات هندسی , ساختار هندسی , روش جدول , شیوه پرگاری , نقوش منتظم , هنر اسلامی