قدرت الله رستمی پایدار - گروه زمین شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز
سیدوحید شاهرخی - گروه زمین شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد
سیدایرج حسینیان - گروه زمین شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد

دشت خوزستان با وجود منابع غنی آب و خاک و اقلیم مناسب، شرایط را برای اجرای هزاران هکتار شبکه های آبیاری و زهکشی جهت انجام کشاورزی و توسعه صنعت آبزیان را فراهم نموده است. به طوری که نزدیک به 50 درصد کل شبکه های آبیاری و زهکشی کشور در خوزستان متمرکز شده است. گنبد نمکی عنبل لالی در حوضه بالادستی دشت خوزستان با وزنی حدود 11.5 میلیون تن حجم در محدوده مخزن سد گتوند علیا قرار دارد و تنها یکی از شش بیرونزدگی سازند گچساران در ارتباط با شوری آب مخزن است. از 65 میلیون هکتار اراضی قابل کشت در دشت خوزستان، بخش اعظم آن به دلیل مشکلات شور و سدیمی بودن خاک ها، قبل از کاشت گیاهان نیاز به اصلاح دارند. هم چنین به دلیل میزان کم بارندگی (با میانگین 250 میلی متر در سال) در صورت عدم آبیاری در این ارضی نمی توان زراعت نمود. بدین ترتیب تاثیر انحلال لایه های نمک و ژیپس گنبد نمکی عنبل بر روی کیفیت آب مخزن سد گتنوند علیا از موارد مهمی است که می بایست مورد بررسی قرار گیرد. مشاهدات میدانی و نتایج آنالیزهای هیدروشیمی حاصل ار پژوهش نشاندهنده این است که علاوه بر این سیمای کارستی سازند گچساران، فروچاله های فراوان در محدوده گنبد نمکی عنبل و لایه های گچی سازند گچساران، پتانسیل انحلال و شسته شدن پاشنه شیب در ترانشه های طبیعی واجد نمک، باعث افزایش چشمگیر شوری در مخزن سد گتوند علیا شده است.بطوریکه گنبد نمکی عنبل اثرات زیست محیطی قابل توجهی بر کشاورزی، دامپروری و صنعت آبزی پروری منطقه بهمراه داشته است. از طرفی دیگر رسوب گذاری حاصل از فرسایش موجب کاهش چشمگیر عمر مفید این سد و پر شدن مخزن شده و دیگر آنکه موجب خوردگی فلزات و تاسیسات سد و کاهش عمر مفید آنها خواهد شد. نکته آخر اینکه حضور قابل توجه سازند گچساران و انحلال پذیری بالای گنبد نمکی عنبل پدیده هایی مخاطره-آمیز مثل فرونشست، زمین لغزش(Landslide) و ریزش(Collapse) نیز در مخزن سد قابل توجه و بررسی می باشند. با در نظر گرفتن شرایط عمومی سازند گچساران، بررسی اثرات این سازند در مورد احتمال افزایش نمک و املاح پس از آبگیری در سالهای آتی را ضروری می نماید.

گچساران، شوری، انحلال، گنبد نمکی، عنبل