بازخوانی مداخله نظامی ناتو در لیبی از منظر نظریه مسئولیت حمایت

نظریه مسئولیت حمایت در سال ۲۰۰۵ در سند خروجی اجلاس سران سازمان ملل مورد تایید قرار گرفت و در سال ۲۰۱۱ در قالب قطعنامه ۱۹۷۳ شورای امنیت مبنی مداخله نظامی در لیبی صادر شد. نظریه مسئولیت، حمایت حاکی از تعهد جامعه بین­المللی به پایان دادن به بدترین اشکال خشونت و جنایت در بحران­های انسانی و مخاصمات مسلحانه داخلی است. این مقاله با استفاده از روش کیفی تحلیل محتوا ضمن پرداختن به مداخله نظامی ناتو در لیبی در سال ۲۰۱۱ که منجر به حملات هوایی، ایجاد منطقه پرواز ممنوع و نهایتا تغییر رژیم معمر قذافی شد، به نقد کاربست آن در لیبی می­پردازد. مقاله در پاسخ به پرسش اصلی مبنی بر قانونی بودن مداخله نظامی ناتو در لیبی بر آن است که نشان دهد مداخله ناتو فاقد وجاهت قانونی و فراتر از مجوز شورای امنیت برای اعمال نظریه مسئولیت حمایت بوده است. یافته­های مقاله نشان می­دهد که هرچند نظریه سعی دارد شکاف بین تعهدات سابق دولت­های عضو سازمان ملل تحت حقوق بشردوستانه بین­المللی و حقوق بشر را با این واقعیت پر کند که جمعیت انسانی که با خطر نسل کشی، جنایت علیه بشریت، پاک­سازی قومی و جنایت علیه بشریت مواجه است باید مورد حمایت قرار بگیرد، اما فرانسه، ایالات متحده و ناتو از قطعنامه ۱۹۷۳ در جهت اهداف سیاسی نظامی خود بهره­برداری کرده­اند و باعث توقف توسعه نظریه و بدبینی جامعه بین­المللی نسبت به اهداف و نیات قدرت­های جهانی در کاربرد نظریه و درنتیجه طرح رویکرد جدید مسئولیت حین حمایت شده­اند.

Keywords:

Libya , responsibility for support , responsibility during support , United Nations Security Council , Humanitarian intervention , لیبی , مسئولیت حمایت , مسئولیت حین حمایت , شورای امنیت سازمان ملل , مداخله بشردوستانه