مقدی خدابخشیان - دکترای معماری، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان)

چندین دهه است که بناهای خاک پناه به عنوان ایده ای جدید برای بسیاری از مردم به شمار می آید. در حالی که گواهی تاریخ بر این است که فضاهای زیرزمینی در دوران مختلف زیستی بشر همواره به عنوان سکونتگاه مورد استفاده بوده است و ایده ای جدید به شمار نمی رود. ساکنان غارهای قبل از تاریخ در جستجوی گرما و مصونیت از حملات حیوانات وحشی همچنین عوامل سخت آب و هوایی، این عنصر طبیعی را جهت برطرف کردن نیازهایشان انتخاب نمودند. این بناها با مصادیق گوناگون که قرن ها نیازهای ساکنان خود را پاسخ گفته است در جای جای جهان مورد استفاده بوده و می باشد. این گونه ساختمانی با استفاده از خواص حرارتی خاک صرفه جیی در مصرف انرژی مورد نیاز جهت سرمایش و گرمایش بنا را دارا بوده و مزایای فراوانی نسبت به نوع معمول بنا از نظر صرفه جویی دارا می باشد. مسکن خاک پناه در این نوع بناها شایسته توجه بیشتری است چرا که دراین کاربری صرفه جویی انرژی می توان تأثیر بسزایی دارا باشد. با استفاده از فن آوری روز دنیا در استفاده از مصالح مناسب و شیوه های ن وین ساخت می توان این نوع بناها را جهت استفاده های امروزی مناسب نمود. مقاله حاضر با روش تحلیلی- توصیفی ضمن ارائه چشم اندازی تاریخی از بناهای خاک پناه، شیوه های نوین اجرایی شامل استفاده از مصالح مناسب و نکات مورد توجه در ساخت این بناها را ارائه می نماید. ایده بناهای خاک پناه به عنوان نگاهی به بناهای آینده شایسته توجه جدی است که همزمان با طراحی بر اساس نیازهای فرهنگی، میراث کهن و اجتماعی مردمی که برای آنها ساخته می شود، بایستی مورد توجه قرار گیرد. سایت های توسعه یافته با بناهای خاک پناه دارای منظر منقطع نیستند و این بناها به زیبایی طبیعی زمین اجازه ماندن می دهد. ه مانند بناهای کم انرژی، سکوت و آرامش این بناها مورد توجه بوده و کارایی آن در طول قرن ها در محیط طبیعی و اجتماعی به ثبت رسیده است و می تواند برای مدت طولانی به حیات خود ادامه دهد.

خاک پناه- صرفه جویی- مصرف- انرژی