بررسی دیدگاه های شعرای کلاسیک درباره ویرایش شعر و دست کاری در داستان با تاکید بر آثار نظامی گنجوی

امروزه ویرایش، علمی با حدود مشخص است. در فرآیند ویرایش، شخصی غیر از نویسنده و شاعر متن تولیدشده را از جنبه های زبانی و فنی ویرایش و تغییراتی در آن اعمال می کند. ویرایش مد نظر در این پژوهش غیر از ویرایش در دوران معاصر است. در این گونه ویرایش شاعر خود به دست کاری و تصرف در اثر خود می پردازد و بنا به سلیقه و ذوق خود در طول سرایش و پس از آن تغییراتی ایجاد می کند. درواقع، در شعر اولیه که حاصل جوشش و الهام و نوعی وحی است، دخل و تصرف می شود. در تاریخ شعر فارسی شاعرانی بوده اند که به صورت اولیه شعر بسنده نکرده اند و با دست بردن در اشعار خود در راه کمال شعر گام برداشته اند از جمله سنایی و عطار و همچنین حافظ که نمونه اکمل در این زمینه است. نظامی گنجوی هم از دیگر شاعرانی است که به ویرایش ادبی متن اعتقاد داشته و خود نیز در شعرش ویرایش هایی اعمال کرده است و برای آن اصطلاح «غلط کاری» را برساخته است. این ویرایش شامل تصرف در قصص و داستان ها نیز می شود که به دلایلی از جمله دلایل زیبایی شناسیک و دلایل اخلاقی و پرهیز از تکرار در شیوه بیان است. پرهیز از تکرار معلول علتی دیگر است و آن اشتراک تعدادی از قصص و داستان های نظامی با شاعران و نویسندگان دیگر ازجمله فردوسی بوده است. علاوه بر شاعران که دیدگاه هایشان در این زمینه اهمیت فراوان دارد ادیبان هم دراین باره دیدگاه های خود را بیان کرده اند. برخی از ادیبان موافق دست بردن در شعر هستند و برخی مخالف هرگونه دست کاری. همچنین این نظریه ها گاه مستقیم بیان شده است و گاه غیرمستقیم که باید آن را از خلال مبانی و قواعدی که برای شعر بیان کرده اند برداشت کرد. در این پژوهش با تاکید بر آثار نظامی و دیدگاه هایش در این زمینه، مسئله ویرایش در شعر بررسی شده است.

Keywords:

ویرایش شعر , تصرف در داستان , نظامی گنجوی , غلط کاری