تبیین سهم عوامل انسان ساخت در تبدیل تالاب صالحیه به کانون بحرانیتولید گرد و غبار

مقدمه: تالاب صالحیه یکی از گستره های آبی ارزشمند، حد فاصل دو استان البرز و قزوین است که علیرغم کارکردها و خدمات اکوسیستمی فراوان از جهت تامین زیستگاه حیات وحش، تعدیل آب و هوا، کنترل و ذخیره سیلاب های فصلی و دیگر جنبه های فرهنگی، زیبا شناختی و گردشگری، امروزه به کانونی برای تولید و انتشار گرد غبار و به تهدیدی جدی برای رفاه جوامع شهری در استان های تهران، البرز و قزوین تبدیل گردیده است. تحقیق حاضر به واکاوی و تبیین سهم عوامل انسان ساخت در بروز و تشدید این پدیده پرداخته است.مواد و روش ها: در ابتدا به منظور بررسی تغییرات بستر آبی شوره زار دشت قزوین و البرز در دوره زمانی سال ۱۳۶۸-۱۴۰۲ از تصاویر ماهواره لندست ۵ و ۸ استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های چند طیفی با استفاده نرم افزارهای ۲.۸ Arcgispro و ۱۰.۸ Arc GIS و Excel انجام گرفت. پس از اعمال تصحیحات رادیومتریک و اتمسفری، نقشه بستر آبی با استفاده از شاخص اصلاح شده آب تفاضلی نرمال شده (MNDWI) برای سال هایی مورد مطالعه استخراج گردید در ادامه به منظور شناسایی و تبیین سهم عوامل انسان ساخت در پیدایش وضع موجود تالاب، از روش اسنادی و پیمایشیاستفاده گردید.یافته ها: نتایج نشان داد درصد مساحت بستر آبی تالاب در سال های ۱۳۶۶ و ۱۳۷۱ به ترتیب ۱۹/۵۲ و ۷/۱۴ درصد بوده که این سطح در سال های ۱۳۹۷، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به ترتیب به ۲، ۰/۶۴ و ۰/۲۶ درصد تقلیل یافته است. اختلال در چرخه هیدرولوژیک بر اثر احداث سد روی رودخانه های اصلی منتهی به تالاب، احداث زهکش، توسعه خطوط مواصلاتی، احداث تاسیسات و فشار چرای دام به عنوان عوامل اصلی انسان ساخت در تبدیل تالاب صالحیه به کانون بحرانی تولید گرد و غبار شناسایی گردید.نتیجه گیری: به طور کلی وضعیت کنونی تالاب صالحیه، مثالی روشن و آشکار از نادیده گرفتن اصول مدیریت پایدار سرزمین است. در این راستا هر گونه اقدام جهت مهار و کنترل کانون بحرانی گرد و غبار این تالاب می بایست مبتنی بر تعدیل اثر اقدامات انسانی فوق لذکر تا حد امکان، کنترل چرای دام و احیای پوشش گیاهی، با تاکید بر مشارکت اجتماعات محلی و دست اندرکاران نهادی صورت پذیرد.

Keywords:

تالاب , مدیریت پایدار سرزمین , عوامل انسان ساخت , زهکش , صالحیه.