تحکیم بنیان خانواده به مثابه یک ضرورت جمعیت شناختی: دگرگونی نهاد خانواده و دشواری سیاست گذاری جمعیتی در ایران

امروزه بخش قابل توجهی از مسائل اجتماعی جامعه ایران، پیرامون نهاد خانواده انباشته شده است. یکی از این مسائل، مسئله جمعیت است. مسئله ای که بر تورم سالمندی و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی آن در دهه های آتی دلالت دارد. به لحاظ نظری مسئله جمعیت در دوره کنونی با کاهش نرخ باروری و بر مبنای دگرگونی نهاد خانواده توصیف و تبیین می شود. در مقاله حاضر این مسئله با تمرکز بر روند مولفه هایی چون تغییرات ساختاری و کارکردی خانواده، شاخص باروری و روند سیاست گذاری جمعیتی در جامعه ایران بررسی شده است. هدف ارزیابی جایگاه خانواده درروند تغییرات جمعیتی و سیاست گذاری جمعیتی است. تحلیل داده های موجود نشان داد که نوعی هم گیری بین روند کاهشی نرخ باروری در جامعه ایران با روند تغییرات نهاد خانواده با محوریت طلاق وجود دارد. به لحاظ سیاست گذاری های جمعیتی، در جامعه ایران می توان از سه دوره سخن گفت. در دوره نخست با هدف کاهش نرخ باروری و دوره دوم انجام گرفته و دوره سوم با هدف افزایش نرخ باروری در حال اجرا است. تحلیل داده های تحقیق نشان می دهد که در دوره کنونی برخلاف دوره های قبلی، ناهم سویی آشکاری بین سیاست های افزایش جمعیت با روند تغییرات ساختاری و ارزشی خانواده وجود دارد. با توجه به اینکه در جامعه ایران، نهاد خانواده یگانه نهاد مشروع فرزند آوری محسوب می شود به نظر می رسد با تداوم روند افزایشی طلاق در جامعه ایران، عملا سیاست های مربوط به افزایش جمعیت از اهداف خود دور خواهند شد. بر این اساس می توان استدلال کرد که سیاست های جمعیتی که اغلب با محوریت زنان تدوین و اجراشده بایستی در چارچوب سیاست های خانوادگی با هدف تحکیم بنیان خانواده ایرانی بر توانمندسازی این نهاد جهت ایفای کارکردهای انحصاری اش متمرکز شود.

Keywords:

خانواده , جمعیت , سیاست گذاری , تحولات اجتماعی