مروری بر مصحف مشهد رضوی و آراء قرآن پژوهان غربی درباره اصالت و اهمیت آن

نسخه هایی که از نیمه دوم قرن اول تا اوایل قرن دوم هجری تاریخ گذاری شده اند، شواهدی مستقیم از سنت های کتابت در جوامع نخستین مسلمانان به دست می دهند و اطلاعات موجود در منابع مکتوب که حدود دو قرن متاخر از این اسناد هستند را کامل تر و غنی تر می سازند. «مصحف مشهد رضوی» (Codex Mashhad)، یکی از مهم ترین اسناد مادی به جامانده از سده نخست هجری است که کمک شایانی به بهبود شناخت ما از تحولات تاریخ متن قرآن کریم در صدر اسلام خواهد داشت. این اثر با خط حجازی کهن و ۲۵۲ برگ، کامل ترین مجموعه اوراق از یک قرآن کامل از سده نخست هجری در سراسر جهان به شمار می آید که بیش از ۹۵٪ متن قرآن را در بر دارد. این مصحف متشکل از دو نسخه قرآنی به شماره های ۱۸ و ۴۱۱۶ است که در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می شود. پژوهش حاضر با روش گزارشی-مروری به «مصحف مشهد رضوی و آراء قرآن پژوهان غربی درباره اصالت و اهمیت آن» می پردازد. ویژگی های کلی متنی در مصحف مشهد رضوی، نشان از کتابت احتمالی متن آن در مدینه دارد. ویژگی های املایی و سالیابی نسخه بر اساس آزمایش های کربن ۱۴، نشان می دهد که این مصحف متعلق به نیمه دوم قرن اول هجری است. یافته های پژوهش نشان می دهد که قدمت بسیار خوب این نسخه و کامل بودن آن (۹۵٪) سبب شده است که بتوان آن را بهترین شاهد بر سست بنیانی دیدگاه تجدیدنظرطلبان مبنی بر پیدایش قرآن در اواخر سده دوم و اوایل سده سوم هجری دانست. افزون بر این، سایر ویژگی های منحصر به فرد این نسخه، نوعی از انتقال متن قرآن را که تاکنون فقط در فرضیه ها مطرح بود، عینا آشکار کرده و زمینه ای جذاب برای مطالعات آینده درباره نسخه های کهن قرآن کریم برای پژوهشگران این حوزه فراهم کرده است. قرآن پژوهان بزرگی چون نیکلای سینای، فرانسوا دروش، مایکل کوک، غانم قدوری الحمد، محسن گودرزی و الئونور سلار نیز اهمیت این مصحف و قدمت آن را مورد تایید قرار داده اند.

Keywords:

مصحف رضوی , قرآن کریم , اهمیت و ارزش مصحف , قرآن پژوهان غربی , تجدیدنظرطلبان