سابقه و هدف: تولید، پرورش و بهره برداری گونه های تندرشد ازجمله صنوبر، سرآغاز موفقیت آمیزی برای تحقیقات وسیع در زمینه ی به نژادی، به زراعی و کنترل
آفات و بیماری ها با هدف افزایش تولید در واحد سطح ازنظر کمی و کیفی برای تامین مواد خام اولیه ی صنایع مختلف است. در همین راستا، هدف از پژوهش پیش رو،
پایش آفات درختان
صنوبر در استان خراسان شمالی با هدف ردیابی، تعیین
آفات کلیدی و کشف عوامل خسارت زای نوظهور بود. نتایج این پژوهش، کمک بزرگی در پیشگیری به موقع طغیان و کاهش هزینه های کنترل خواهد کرد. مواد و روش ها: در استان خراسان شمالی، پنج ایستگاه شاخص (روئین، اردغان، گریوان، کهنه کند و چناران) از توده های دست کاشت
صنوبر نیگرا (Populus nigra L.) با نام محلی سپیدار انتخاب شدند. به منظور بررسی میزان آلودگی و خسارت
آفات از خردادماه ۱۳۹۸ تا شهریور ماه ۱۴۰۱ در هر یک از ایستگاه ها، نمونه برداری هر ماه یک نوبت در طول فصل های رویش انجام شد. در هر نوبت نمونه برداری، ۱۰ اصله از درختان
صنوبر به طور تصادفی انتخاب شدند و نمونه برداری از
آفات به صورت مشاهده ی مستقیم به روش های معمول شکار مستقیم حشرات از روی درختان به وسیله ی دست، پنس، قلم مو و آسپیراتور، تله ی اشنایدر (ضربه ای) و بررسی تنه و طوقه ی درختان مشکوک به
آفات چوب خوار انجام شد. بدین ترتیب، میزان آلودگی و خسارت
آفات برحسب درصد در واحد درخت تخمین زده شد. در مرحله ی بعد، نمره ی خسارت متناسب با درصد خسارت برای هر آفت تعیین شد. نمونه های جمع آوری شده پس از اتیکت گذاری (شامل تاریخ نمونه برداری، محدوده ی پراکنش و میزان خسارت) داخل کیسه های فریزر قرار داده شدند و به منظور بررسی بیشتر به آزمایشگاه گیاه پزشکی در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان شمالی منتقل شدند. لاروها و شفیره های ناشناخته
آفات درون ظرف های پلاستیکی درب دار در آزمایشگاه پرورش داده شدند تا چرخه زندگی خود را تکمیل کنند و حشرات کامل ظاهر شوند تا راحت تر شناسایی شوند. نتایج: براساس مشاهده های میدانی در این پژوهش، هفت آفت مهم و کلیدی شامل سنک
صنوبر (Monosteira unicostata (Mulsant & Rey))، سوسک برگ خوار
صنوبر (Chrysomela populi Linnaeus)، سوسک چوب خوار
صنوبر (Melanophila picta Pall)، پروانه ی مینوز لکه گرد (Phyllonorycter populifoliella (Treitschke))، پروانه ی برگ خوار توری تبریزی (Nycteola asiatica (Krulikovsky))، شته ی گال مارپیچی دم برگ (Pemphigus spyrothecae Passerini) و شته ی گال تاج خروسی (Pemphigus vesicarius Passerini) در رویشگاه های محل پراکنش
صنوبر شناسایی شدند. نتایج به دست آمده از
پایش آفات صنوبر نشان داد که روند ظهور بعضی از
آفات در برخی از سال های
پایش به حالت طغیانی و در بعضی از سال ها، غیرطغیانی بود. سنک
صنوبر در سال ۱۳۹۸ در ایستگاه روئین (۸۰-۶۱ درصد آلودگی) و پروانه ی مینوز لکه گرد در سال ۱۳۹۹ در ایستگاه گریوان (۱۰۰-۸۱ درصد آلودگی) به صورت طغیانی بروز کردند. سوسک های چوب خوار هرچند در اغلب نقاط مشاهده شدند، اما خسارت عمده ی آن ها در ایستگاه روئین واقع در شهرستان اسفراین بود. سوسک برگ خوار
صنوبر در سال ۱۳۹۹ و پروانه ی برگ خوار توری تبریزی در سال ۱۳۹۸ در ایستگاه کهنه کند، آلودگی متوسط (۶۰-۴۱ درصد) داشتند. همچنین، آلودگی متوسطی (۶۰-۴۱ درصد) از شته های گال تاج خروسی و گال مارپیچی دم برگ
صنوبر در سال ۱۴۰۰ در ایستگاه های گریوان و اردغان و در سال های ۱۳۹۸ و ۱۴۰۱ در ایستگاه روئین مشاهده شد. نتیجه گیری کلی: از میان
آفات شناسایی شده در پژوهش پیش رو، چهار آفت شامل پروانه ی مینوز لکه گرد (P. populifoliella)، شته ی گال مارپیچی دم برگ (P. spyrothecae)، شته ی گال تاج خروسی (P. vesicarius) و پروانه ی برگ خوار توری تبریزی (N. asiatica) برای اولین بار از استان خراسان شمالی گزارش شدند. میزان خسارت و آلودگی
آفات باتوجه به نحوه ی مدیریت، وضعیت رشد و سن درختان صنوبر، متفاوت و در هر ایستگاه، نوسان هایی نشان داد.
