ترادیسی معماری خانه های تاریخی شهر گرگان از دوره قاجاریه به پهلوی اول

دگرگونی های بنیادین بین دو دوره تاریخی قاجاریه و پهلوی اول، به گونه گونی معماری خانه ها انجامیده است. این پژوهش، ترادیسی یا روند تحولی معماری خانه های تاریخی شهر گرگان را در این دو دوره تاریخی و بر پایه مطالعه کتابخانه ای و اسناد تاریخی به همراه برداشت های میدانی تکمیلی بر پایه روش علمی گونه شناسی امس راپاپورت، مورد مطالعه، دسته بندی، واکاوی و قیاس قرار داده است. سه گونه معماری خانه از جهت کالبدی- فضایی، قابل شناسایی است. گونه اول، «خانه های قاجاریه» شامل خانه ها با الگوی حیاط مرکزی است که در دو دسته: خانه های با خانواده گسترده با چند حیاط مرکزی و خانه های با خانواده مستقل با یک حیاط، قرار می گیرند. گونه دوم، «خانه های دوره گذار از قاجاریه به پهلوی اول» هستند. این خانه ها دارای هندسه خطی هستند و در دو دسته: نیمه درون گرا ( پایان قاجاریه) و نیمه برون گرا (آغاز پهلوی اول)، طبقه بندی می شوند. گونه سوم، «خانه های پهلوی اول» هستند. این خانه ها در دو دسته «کوشک-باغ» و « برون گرای رو به گذر شهری» قرار می گیرند. عناصر و ویژگی های معماری همچون: رابطه فضاهای سرپوشیده با فضاهای نیمه باز و فضاهای باز (حیاط)، ایوان، پنجره ها و تناسبات آنها، ورودی، شمار طبقه، مساحت زیربنا، پله و موقعیت آن، درصد سطح اشغال ساختمان نسبت به همه زمین، تناسبات اتاق ها، چیدمان فضایی اتاق ها و دیگر موارد، باعث تفاوت و ایجاد گونه های مختلف معماری خانه ها در این دو دوره تاریخی و به ویژه در گذار از قاجاریه به پهلوی اول و در یک ترادیسی معنادار، گردیده است.

Keywords:

ترادیسی (روند تحول) , خانه تاریخی گرگان , قاجاریه , پهلوی اول , دوره گذار