اکبر توکلی

تاکنون الگوهای زیادی در تعیین و برآورد رشد تولید جوامع مختلف ارائه شده اند. در اکثر الگوها نهاده های سرمایه و نیروی کار نقش اساسی را در فرآیند تولید بر عهده داشته و به جایگاه و اهمیت منابع طبیعی و قوانین فیزیکی حاکم بر طبیعت در این فرایند توجه چندانی نشده است. اندک تحقیقاتی هم که بر رشد تولید با در نظر گرفتن منابع توجه کرده اند بر مقدار مصرف انواع مختلف طبیعی انرژی را در فرایند تولید تمرکز داشته است. در این روش نگرش هر چند میزان نرخ رشد تولید بهبود یافته و به مقدار واقعی ارتقاء یافته است ولی این پرسش کماکان بی پاسخ مانده تا نقش واقعی منابع طبیعی در رشد تولید آشکار شود. تحقیقات جدید در رفع این مشکل، کار مفید ناشی از نصرف منابع انرژی زا، به جای مصرف انرژی، را در فرایند تولید مورد توجه قرار داده اند. این تحقیق نیز از این دسته است که به مصرف انرژی به شکل کار مفید ناشی از آن در کنار سایر منابع، نظیر سرمایه و نیروی کار، در فرایند تولید می نگرد تا از این رهیافت به تاثیر واقعی حاصل از آن بر رشد اقتصادی کشور دسترسی یابد. به این منظور از داده های یک دوره چهل ساله (1346-1386) استفاده نموده تا تاثیر و نقش مصرف انرژی را به شکل کار مفید در فرایند تولید کشور مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. داده ها به شکل کلان بوده و از گزارش های بانک مرکزی و وزارت نیروی کشور گردآوری شده است. الگوی مورد استفاده ماهیت سیستمی و پویا داشته تا مسیر تعادل ترمودینامیکی واکنش نهاده های تولید نسبت به تاثیر کار مفید ناشی از مصرف انرژی را مورد شناسایی و ارزیابی قرار دهد. نتایج تحقیق نشان میدهد که واکنش تولید نسبت به سرمایه در اثر کار مفید ناشی از مصرف انرژی از دهه هفتاد به بعد افزایش یافته و بهبود کارایی سرمایه را در پی داشته است.

انرژِی، رشد اقتصادی، تعادل ترمودینامیکی