تبیین صدرا از «حسن و قبح» براساس رابطه عمل، ملکات و معرفت

اعتقاد به هریک از انحای حسن و قبح می تواند رابطه ی عمل، ملکات و معرفت را به شکل متفاوتی تبیین و تحلیل کند. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این مساله است که نگاه ملاصدرا به حسن و قبح چه تاثیری بر تبیین وی از رابطه ی عمل، ملکات و معرفت دارد؟ هدف تحقیق تبیین و تحلیل دیدگاه صدرا درباره ی مقوله ی حسن و قبح است که با روش استنتاجی و رویکرد توصیفی- تحلیلی دنبال می گردد. صدرا قایل به تبعیت احکام از مصالح و مفاسد نفس الامری است. وی صریحا افعال را متصف به حسن یا قبح کرده و آن ها را حسن و قبیح می داند. از این رو حسن و قبح افعال را به لحاظ وجودشناختی، ذاتی می داند. صدرا حسن را امری می داند که عقل به آن دعوت نموده و قبیح را امری می داند که عقل از آن منع کند. از این رو صدرا حسن و قبح افعال را به لحاظ معرفت شناختی، عقلی می داند. رابطه ی صدرایی عمل، ملکات و معرفت در قوس صعود سلوکی با اعتقاد به حسن و قبح ذاتی در جنبه ی وجودشناسی و با اعتقاد به حسن و قبح عقلی در جنبه ی معرفت شناسی قابل تبیین است. اعمال که منجر به ملکات و سپس معرفت می شوند، باید دارای حسن و قبح ذاتی باشند. این رابطه با حسن و قبح فاعلی در قوس صعود سلوکی تبیین پذیر است. در قوس نزول سلوکی اعمالی که از نفس انسان صادر می شود، نتیجه ی حسن و قبح فاعلی وی است.

Keywords:

حسن و قبح ذاتی , حسن و قبح عقلی , حسن و قبح فعلی , حسن و قبح فاعلی , ملاصدرا