آغازه های تکامل موسیقی دستگاهی ایران

مقاله حاضر نقدی است پوزیتیویستی-متدلوژیک بر مقاله زمینه های صورتبندی موسیقی دستگاهی ایران-شماره دوم-بهمن ماه هزار و هشتصد و هشتاد و پنج. لازم به ذکر است که این جستار خود در پی ادامه مبحث علمی بررسی زمینه های تکامل صورتبندی موسیقی دستگاهی ایران رادارد؛ لذا هرگونه نقد و نظر در وهله نخست به کارکرد آموزشی-علمی این مطالعه انتقادی مودی است و امید اینکه هرگونه اظهارنظر از سوی نگارنده به لفظی و تفاخر فاضل مآبانه سوءتعبیر نگردد. وجود دو نویسنده در طرفین این بحث و نیز نقش آنان (یکی استاد و دیگری دانشجو در مقام ناقد) از سویی بهترین گواه برای کرنش و قبول تعلم پذیری این نگارنده و از سوی دیگر ناظر بر کارکرد فنی بحث حاضر خواهد بود. لذا مقاله حاضر تاملی انتقادی است از سوی شاگرد محقق (نویسنده) که با کمال ادب و احترام تنها برای روشنگری بیشتر موضوع، ارائه می شود: ۱-نخستین نکته که در ابتدای مقاله نویسنده خودنمایی می کند، موضوع پژوهش است. چنانچه میدانیم این موضوع در عرف روش کلاسیک تحقیق-که لامحاله منطقی ترین روش برای معرفت جویی ابژه تیو-معقول انسانی است-این موضوع باید عبارتی خنثی باشد؛ فارغ از هر ارزش گذاری. (آریان پور ۱۳۷۸:۷۸، قسمت خواجه نوری ۱۳۸۱:۲۴) به همین دلیل عناوینی چون: نگرشی نو به موسیقی ایرانی و یا هارمونی چیست؟ کاملا غیرپژوهشی و از منظر اعتبار علمی بی ارزش خواهند بود. از این جهت عنوان مقاله حاضر به درستی انتخاب شده است، اما مسئله دیگر در انتخاب موضوع پژوهش، عین وابژکتیویته تام واژگان و مفاهیم بکاررفته در ساختار آن است (قسمت خواجه نوری ۱۳۸۱:فصل اول). که این بحث به رویکرد معرفت شناسانه محقق بازمی گردد. در این موضوع، واژگان و مفاهیم انتخابی یا آنقدر مشخص و عینی اند که –برفرض عدم وجود تعریفی روشن تر- همه آنها را می پذیرند. بغیر از این موارد، مفاهیم دیگر باید به روشنی هرچه تمام تر و مورد تعریف و تدقیق قرار گیرند (خواجه نوری ۱۳۸۱:۳). این تعاریف عقلانی خود شامل تعین و انتزاع و اپوخه کامل موضوع تحقیق در موقعیت های زمانی-مکانی خاص است. برای نمونه بررسی مقام در موسیقی مشرق زمین نمی تواند تحقیقی دانشورانه و معتبر قلمداد شود چون مفهوم موسیقی در تعین خاصی از زمان-مکان، مورد تعلیق و انتزاع سوبژه محقق واقع نشده است. در مورد مقاله حاضر مفهوم زمینه ها، اشاره به معنایی انضمامی و بسیار کلی دارد چرا که برای مثال زمینه تکامل می تواند در هر رویکرد مورد بررسی قرار گیرد. برای مثال زمینه فنی تکامل موسیقی دستگاهی که معطوف به بررسی تطور مفاهیمی چون مد، پرده و... به مفاهیمی چون دستگاه، گوشه است و یا زمینه اجتماعی که حول بررسی تعاملات و تاثیرات اجتماعی هر فرهنگ می گردد. از سویی عنوان حاضر را نیز نمی توان با افزودن ذهنی واژگانی چون بررسی یا مقایسه و یا ... توجیه نمود (هرچند که علم دوستان خود چنین معنای تلویحی را درک و به ابژه موضوع پژوهش اضافه می کنند) چرا که بررسی و مقایسه گویای روش پژوهش و نه هدف-پرسش بنیادین محقق خواهد بود (قسمت خواجه نوری ۱۳۸۱:۲۵). ۲-در خط چهارم صفحه ۲ محقق می گوید: هرکدام از دستگاه ها تطور متفاوتی را از دیدگاه زمانی پشت سرگذاشته اند. در این مورد لازم به ذکر است که الف-پیدایش یکباره یا تدریجی هر مقوله ای تنها بنا به حکم منطق صوری ارائه می شود و پرواضح است که ابراز این

Keywords:

موسیقی دستگاهی , تکامل , زمینه های صورتبندی , نقدی انتقادی