اسدالله احمدی خواه - عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
لیلا نیری پسند - دانشجوی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
حجت غفاری - دانش آموخته کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی و اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
الهه فراز میرزایی - دانش آموخته کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی و اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

اصلاح ارقام پر عملکرد، دارای خصوصیات کیفی مطلوب و مقاوم به تنشهای محیطی از جمله برای افزایش عملکرد در واحد سطح و تأمین امنیت غذایی اهمیت به سزایی دارد. یکی از روشهای اصلاحی مؤثر برای بهبود خصوصیات لاین ها یا ارقام الیت، روش تلافی برگشتی به کمک نانگر (MAB) است. در برنامه اصلاح یک رقم الیت با روش تلاقی برگشتی، از نشانگرهای پیوسته با ژن (های) عامل می توان برای انتخاب گیاهان حامل فنوتیپ مطلوب (گزینش پیش زمینه) و از نشانگرهای توزیع یافته در سرتاسر ژنوم می توان برای انتخاب گیاهانی که دارای بیشترین محتوای ژنوم والد گیرنده هستند (گزینش پس زمینه)، استفاده کرد. در این تحقیق، به منظور اصلاح چندجانبه برنج (رقم ندا) برنامه انتخاب به کمک نشانگر (MAS) در ترکیب با روش تلاقی برگشتی اجرا گردید. رقم بومی صدری بعنوان بخشنده ژنهای مطلوب (شامل fgr برای عطر و طعم، Hdl برای زودرسی و لوکوس pi5 برای مقاومت به پلاست) شناسظایی و با رقم الیت ندا که از ارقام پرعملکرد غالب شمال کشور می باشد، تلاقی داده شد. گزینش برای ژنهای هدف در نسلهای مختلف بک کراس با نشانگرهای اختصاصی این ژنها انجام شد تا نتایج حامل ژنهای مطلوب که از الد بخشنده به ارث رسیده بودند، شناسایی شوند. گزینش برای ریخته ارثی والد گیرنده (ندا) در نسلهای بک کراس با تعداد 33 نشانگر SSR پلیمورف میان والدین، صورت گرفت. عمل انتقال خصوصیات یاد شده در سه برنامه جداگانه موازی دنبال شد که در پایان هر برنامه یک لاین حامل ژن هدف از والد بخشنده و دارای شباهت ژنومی بالا را رقم گیرنده (با بازیابی ژنوم بالای 98 درصد) شناسایی و تکثیر گردید. نتایج این تحقیق، نشان دهنده کارآمدی برنامه ا نتخاب به کمک نشانگر از حیث افزایش دقت گزینش ژنهای هدف و تقلیل زمان لازم برای انتقال این ژنها به رقم گیرنده می باشد.

برنج، MAS، تلافی برگشتی، کیفیت، مقاومت