مصطفی رفیعی پور - دانشجوی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان
قادر میرزاقادر - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان
هدیه بدخشان - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان
عادل سی و سه مرده - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان

در این تحقیق، تنوع ژنتیکی 45 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید امر اهلی و وحشی و پنج ژنوتیپ دوروم بررسی شد.گندم های امر شامل ارقام محلی جمع آوری شده از استان های آذربایجان غربی و کردستان بههمراه ژنوتیپ های امر مربوط به برخی کشورهای هلال حاصلخیز بود. ژنوتیپ ها با استفاده از 27 نشانگر ریزماهواره (تقریباً دو نشانگر از هر کروموزوم) بر روی ژل سکونسینگ در شرایط واسرشت بررسی و همچنین طی کشت مجزایی در داخل گلخانه برای مقاومت به شوری مقایسه شدند. آغازگرها مجموعاً 178 آلل مختلف را با میانگین 6/59 آلل در هر لوکوس تکثیر کردند. تعداد آلل های تکثیر شده توسط هر آغازگر از 2(Xedm2) تا 11 (Xgwm186) عدد متغیر بود. تنوع ژنی آلل ها از 0/14 (Xedm28) تا 0/90(Xgwm369) متغیر و دارای میانگین 0/68 بود. همبستگی زیادی بین هتروزیگوسیتی مورد انتظار (HT) و تعداد آلل های هر نشانگر مشاهده شد (r-0/78; p<0/01) ضریب تمایز ژنی (GST-0/25) نشان داد که تنع ژنتیکی بین و درون مناطق (کشورها) بترتیب 25% و 75% است. میانگین ضریب تنوع ژنی برای مناطق مختلف از 0/23 (امرهای اهلی آذربایجان) تا 0/66 (امرهای وحشی اردن) متغیر بوده و برای امرهای اهلی ایران (0/41- ضریب فاصله ژنی). آزمایش های گلدانی در شرایط شاهد (EC-2/85 dsm(-1)) و تنش شوری (10/44 dsm(-1)) نشان داد که در تنش شوری، Na در برگ پرچم افزایش و نسبت K/Na کاهش پیدا کرده است (p<0/05). بر اساس شاخص تحمل به تنش شوری (STI)، ژنوتیپها در سه گروه مقاوم، متوسط و حساس به تنش قرار گرفته اند. بیش از 45 درصد از جمعیتهای بومی ایران در گروه مقاوم به شوری بودند. این مطالعه اطلاعات مقاومت واکنش به شوری و تنوع ژنتیکی گندم های امر ایرانی و ارتباط ان با نمونه های سایر کشورهای هلال حاصلخیز را نشان داد که می توان از آن در برنامه های نگهداری و اصلاح ذخایر ژنتیکی استفاده کرد.

تنوع ژنتیکی، نشانگر ریزماهواره، گندم امر، ژل سکونسینگ، تنش شوری