تفسیر دیوان اروپایی حقوق بشر از حق بر آزادی و نقش آن در تبیین مفهوم مصالح عالیه کودک در فرآیند پناهندگی

مقدمه: فقر، تغییرات اقلیمی، مخاصمات مسلحانه، آشوب­های ملی، تعقیب ­آزارمند یا سایر مسائل جهانی، کودکان را مجبور ساخته است، به تنهایی یا به همراه سرپرستان خود به سایر کشورها سفر کرده و به­منظور داشتن یک زندگی معمول، در آن کشور درخواست پناهندگی دهند. این کودکان، اغلب در رویه­های پناهندگی، در معرض خشونت­ها و سوءاستفاده­ها قرار گرفته، کودکی خود را در شرایط بسیار سختی را طی می­کنند و سپس در کشورهای پناهنده پذیر نیز حقوق ایشان محدود می­شود. با بروز مخاصمات مسلحانه در خاورمیانه در سال­های اخیر، تغییرات اقلیمی کلان در سطح جهانی و سایر مسائل جهانی، تعداد کودکان در رویه­های پناهندگی که وارد اتحادیه اروپا شده­اند، بسیار افزایش یافته و همین امر موجب شده است، دولت های اتحادیه اروپا درصدد جلوگیری یا محدود کردن ورود پناه جویان برآیند. از سوی دیگر، قواعد مربوط به حقوق بین­الملل بشر و حقوق اروپایی بشر، مقررات حداقلی پیرامون پناهندگی برقرار ساخته است تا از اختیار گسترده دولت­ها به­منظور اخراج یا بازداشت کودک، جلوگیری به عمل آورد.روش­ها: سوالی که در اینجا مطرح می­شود آن است که دیوان تعادل میان مصالح عالیه کودک و امنیت دولت را چگونه برقرار ساخته است؟ برای پاسخ به این سوال، نگارندگان به­منظور پاسخ به این سوال با استفاده از روش تحلیلی و کتابخانه­ای، به نتایج زیر رسیده­اند.یافته­ها: در این رابطه دولت های عضو اتحادیه اروپا، تعهدی متعاقب ماده ۳۷ (ب) کنوانسیون حقوق کودک دارند. همچنین کمیته حقوق کودک همراه با کمیته کارگران مهاجر نیز بازداشت کودکان مهاجر را به دلیل ورود یا اقامت غیرقانونی، به واسطه تضاد با اصل مصالح عالیه کودک، جز در مواردی که امنیت دولت ضروری تشخیص دهد، غیرقابل اجرا می­دانند. با این حال چنانچه کودکان در رویه­های پناهندگی مخاطرات امنیتی برای دولت پناهنده پذیر داشته باشند، دولت­ها می­توانند، با در نظر داشتن خطر فوری و ضرورت برای امنیت ملی، دست به بازداشت کودکان در رویه­های پناهندگی بزنند. این امر را همچنین می­توان از ماده ۳(۱) کنوانسیون حقوق کودک مستخرج دانست. در ماده ۳(۱) کنوانسیون حقوق کودک، مصالح عالیه کودک صرفا «یک ملاحظه اولیه» شناخته شده است و باید با در نظر داشتن سایر ملاحظات سنجیده شود. بر همین مبنا در شرایط بسیار حاد ممکن است، به عنوان آخرین راه چاره، دولت­ها به بازداشت کودکان اقدام کنند. به­منظور آنکه این شرایط حاد احراز شود، دولت­ها، آزمون­های مختلفی را برای حل این تعارض برقرار کرده اند.نتایج: رویکرد آزمون «ضرورت و تناسب» در این رابطه بیان می­دارد که محدودیت­ها باید در درجه اول ضرورت داشته باشند و در ثانی با اوضاع واحوال موجود متناسب باشند. بر اساس این آزمون و همچنین تعادل با اصل مصالح عالیه –به عنوان یک ملاحظه اولیه- چنانچه بازداشت کودکان در رویه­های پناهندگی، قابل اجرا تلقی شود، این بازداشت باید شرایطی را اقناع کند. در این رابطه، دیوان اروپایی حقوق بشر، با استفاده از ماده ۵ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، اقدام به تفسیر حق بر آزادی کرده و شرایط بازداشت را احصا کرده است. به نظر می­رسد، در این زمینه دیوان به این نتیجه رسیده است که چنانچه به عنوان آخرین راه چاره بازداشت کودکان در رویه­های پناهندگی لازم باشد، باید دو شرط لحاظ شود. اول آن بازداشت باید قانونی باشد؛ و دوم بازداشتگاه باید برای کودک مناسب باشد. مورد دوم پیرامون قانونی بودن بازداشت کودکان در رویه­های پناهندگی، مناسب بودن شرایط بازداشتگاه است. از آنجا که کودکان بسیار آسیب­پذیر هستند و نیازهای خاصی دارند، شرایط بازداشت باید برای کودک مناسب­سازی شده باشد. به­منظور احراز حقوق کودک در رویه­های پناهندگی، اماکن بازداشت و نگهداری مناسب کودک، باید شامل شرایط لازم برای آموزش، بهداشت، دسترسی به بازی و امکانات فرهنگی باشد. علاوه بر آن مدت زمان طولانی بازداشت و وضعیت بلاتکلیفی کودکان، باعث اضطراب و آشفتگی روانی کودکان می­شود؛ همچنین صرف­نظر از زمان سپری شده در بازداشت، شرایط بازداشتگاه پلیس با توجه به استرس حضور در آنجا، برای کودکان مناسب تشخیص داده نشده و در صورت نگهداری در بازداشتگاه های پلیس چنین امری مخالف با مصالح عالیه شناخته شده است.

Keywords:

بازداشت کودکان , حقوق اتحادیه اروپا , حقوق کودک , دیوان اروپایی حقوق بشر , مصالح عالیه کودک