از خیزش تا دگرگونی: سیر تاریخی و تحلیل جامعه شناختی انقلاب ها از فرانسه تا بهار عربی

انقلاب ها پدیده هایی چندلایه و پیچیده اند که به دگرگونی های بنیادین در ساختارهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع منجر می شوند. این مقاله با رویکردی تطبیقی و روش تحلیل تاریخی-اسنادی، چهار انقلاب کلیدی دوران مدرن را بررسی می کند: انقلاب فرانسه (۱۷۸۹)، انقلاب روسیه (۱۹۱۷)، انقلاب اسلامی ایران (۱۹۷۹) و خیزش های بهار عربی (۲۰۱۰–۲۰۱۲). چارچوب نظری پژوهش، تلفیقی از نظریه های ساختارگرای تاریخی (تدا اسکاچپول)، کنش جمعی (چارلز تیلی)، نارضایتی نسبی (جیمز دیویس)، هژمونی فرهنگی (گرامشی)، حوزه عمومی و کنش ارتباطی (هابرماس)، تمایز میان انقلاب های آزادی خواه و اجتماعی (هانا آرنت) و نظریه ساخت یافتگی (آنتونی گیدنز) است. این چارچوب، امکان تحلیل انقلاب ها را در سه سطح ساختاری، کنشگری و فرهنگی فراهم می سازد. مقاله با تمرکز بر زمینه های ساختاری (فروپاشی دولت، بحران اقتصادی، نابرابری)، نیروهای اجتماعی و سازمانی (رهبران، بسیج مردمی، ایدئولوژی ها) و پیامدهای سیاسی و فرهنگی، تلاش می کند به این پرسش پاسخ دهد که چرا انقلاب ها علی رغم زمینه های مشابه، به نتایج متفاوتی منجر شده اند.یافته ها نشان می دهند که موفقیت یا ناکامی انقلاب ها نه تنها به شرایط ساختاری بلکه به توان سازمان دهی، رهبری موثر، انسجام ایدئولوژیک و تعامل با گفتمان فرهنگی غالب نیز وابسته است. در پایان، با تحلیل تطبیقی، مقاله می کوشد امکان پذیری استخراج الگویی نظری برای تبیین فرآیندهای انقلابی را ارزیابی کند.

Keywords:

جامعه شناسی سیاسی , انقلاب فرانسه , انقلاب روسیه , انقلاب اسلامی ایران , بهار عربی , ساختار اجتماعی , ایدئولوژی , کنش جمعی.