چرا اساس سبک هندی بر تمثیل استوار است؟

تقریبا اغلب کتب و مقالاتی که درباره سبک هندی نوشته شده­اند بر تمثیل (مدعا مثل، اسلوب معادله، تشبیه تمثیل، مثالیه) به عنوان مهم ترین ویژگی سبک هندی اشاره کرده­اند. محمد سیاسی در این زمینه کتابی مجزا با نام «سبک اصفهانی و تمثیل در شعر صائب و شاعران عصر صفوی» چاپ کرده­اند؛ بنابراین سخن از کاربرد تمثیل در شعر سبک هندی حرف تازه­ای نیست و از تذکره­های همان دوران تا امروز مرتب تکرار شده است. آنچه اهمیت دارد این است که هدف و کارکرد تمثیل چیست و چرا اساس سبک هندی بر تمثیل استوار است؟ مقاله حاضر می­کوشد بر اساس اسرار البلاغه عبدالقاهر جرجانی که کامل­ترین و دقیق­ترین توضیحات را درباره تمثیل و تشبیه تمثیل دارد و اطلاعات جانبی از سبک هندی و جامعه آن روز ایران به این سوال پاسخ دهد. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی و بر مبنای مداقه تمثیل در شعر شاعران برجسته سبک هندی است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می­دهد مهم ترین کارکرد تمثیل و تشبیه تمثیل، محسوس ساختن امر ذهنی و نامحسوس است تا بدین ترتیب مخاطب شعر به ویژه مخاطب عام را اقناع کند و او را در پذیرفتن ادعا یا مفهوم موردنظر مجاب یا تسلیم سازد؛ بنابراین مهم ترین دلیل کاربرد تمثیل اقناع مخاطب است و در وهله دوم اهمیت معنی بیگانه در سبک هندی که باعث شده است شاعر به جزئی­ترین امور زندگی برای ساختن تمثیل توجه کند. علاوه بر این عوامل، رئالیستی شدن شعر تحت تاثیر مکتب وقوع و خارج شدن آن از دربار و دنیای سورئالیستی عرفان و خانقاه صوفیه باعث رونق این آرایه ادبی گردیده است؛ چون این آرایه در عین زیبایی و شگفتی باعث واقع­گرا شدن شعر و پذیرفتن ادعای شاعر می­گردد. به این دلایل باید زیبایی و طراوت بخشیدن به شعر و شگفتی و مسحور ساختن مخاطب را افزود.

Keywords:

تمثیل , تشبیه تمثیل , اسلوب معادله , سبک هندی , اسرارالبلاغه