تعیین ارتباط بین استرس اکسیداتیو و بیماری کتوز تحت بالینی در گاوهای شیری

چکیده مبسوط مقدمه: دوره انتقال به دلیل تغییرات اساسی در روند تغذیه، متابولیسم، تغییرات هورمونی و ایمنی از اهمیت زیادی در زمینه سلامت، تولید و سوددهی گاوهای شیری برخوردار است. طی این دوره بالانس منفی انرژی به دلیل افزایش تقاضا برای تولید شیر و به دنبال آن کاهش سطح گلوکز خون رخ می دهد. کتوز تحت بالینی نوعی اختلال در متابولیسم انرژی گاوهای پرتولید بوده که بدون نشانه های بالینی آشکار موجب کاهش عملکرد گاوهای شیری می شود. کتوز تحت بالینی بدون علایم آشکار بالینی به دلیل کاهش مصرف ماده خشک در اوایل شیردهی گاوهای شیری رخ می دهد. این بیماری به وسیله آزمایشات اجسام کتونی تشخیص داده می شود که معمولا برای تشخیص از تست BHB در خون، سرم و پلاسما و همچنین تست استواستات در ادرار استفاده می شود. عموما مالون دی آلدئید (MDA) به عنوان یکی از بهترین پیش بینی کننده های آسیب اکسیداتیو در نظر گرفته می شود که اغلب همبستگی خوبی با سایر پارامترهای استرس نشان داده است. آنزیم های آنتی اکسیدانی سوپراکسید دیسموتاز (SOD)، گلوتاتیون پراکسیداز (GPx) و کاتالاز (CAT) اولین خط دفاع درون سلولی در برابر گونه های فعال اکسیژن محسوب می شوند. TACیک شاخص حساس، قابل اعتماد و مفید برای اندازه گیری عملکرد تجمعی همه آنتی اکسیدان های موجود در پلاسما است. هدف از مطالعه اخیربررسی ارتباط بین کتوز تحت بالینی و فاکتورهای بیوشیمیایی معرف استرس اکسیداتیو در دوره پس از زایش گاوهای شیری بود. مواد و روش ها: این مطالعه بالینی در یک بازه زمانی سه ماهه در تابستان ۱۴۰۱ در گاوداری صنعتی مجتمع شیروگوشت شمس آباد استان قم بر روی ۵۰ راس گاو شیری نژاد هولشتاین انجام گرفت. انتخاب نمونه ها به صورت تصادفی و از گاوهای به ظاهر سالم در آخرین دوره شیرواری، حاضر در دوره خشکی (farr off) انجام شد. در مجموع از ۱۷ مورد تلیسه، ۱۵ مورد گاو در دوره دوم زایش، ۶ مورد در دوره سوم و ۷ مورد از دوره چهارم نمونه گیری شد. انتقال گاوها به دوره close up بر اساس میانگین زایش های سالیانه در دامداری یاد شده برای تلیسه ها ۲۵۱ روز آبستنی و برای گاوهای چند شکم زا ۲۵۴ روز آبستنی معین شد. به منظور بررسی بیماری کتوز تحت بالینی و اثرات استرس اکسیداتیو بر آن مقرر شد تا نمونه گیری، یک هفته قبل و یک هفته پس از زایش تهیه و ارزیابی شود. بر این اساس، زمانبندی نمونه گیری اولیه باتوجه به زمان انتقال به دوره close up برای تلیسه ها ۲۶۵ روز آبستنی و برای گاوهای چندشکم زا ۲۶۸ روز آبستنی تعیین شد. سپس روز زایش ثبت و یک هفته پس از آن نمونه گیری مجدد انجام شد. وضعیت عمومی دام ها قبل و پس از زایش ثبت شد. نمونه ادرار قبل و پس از زایش برای بررسی میزان کتون بادی ها، pH، گلوکز و وزن مخصوص اخذ شد. نمونه شیر در زمان زایش جهت بررسی کیفیت و میانگین رکورد شیر دو ماه اول پس از زایش محاسبه شد. همچنین با اخذ نمونه خون یک هفته قبل و پس از زایش، شاخص های سرمی مالون دی آلدهید، سوپراکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز و آنتی اکسیدان تام سنجش شد. اندازه گیری آنزیم های آنتی اکسیدانی و شاخص های بیوشیمیایی سرم با کیت های تجاری و به روش اسپکتروفوتومتری انجام شد. براساس میزان بتاهیدروکسی بوتیرات، گاوها به دو دسته سالم و مبتلا به کتوز تحت بالینی تقسیم شدند و ارتباط داده های بدست آمده با میزان بتاهیدروکسی بوتیرات به عنوان شاخص کتوز تحت بالینی بررسی شدند. داده های بدست آمده از تمام آزمایشات توسط نرم افزار SPSS تجزیه وتحلیل شده و میانگین و انحراف معیار محدوده مشخص شد. همچنین بررسی تغییرات آن ها قبل و پس از زایش توسط آزمون T جفت شده و مقایسه این فاکتورها در گروه های سالم و بیمار توسط آزمون T مستقل انجام گرفت. نهایتا ارتباط آن ها با میزانBHBA  توسط آزمون همبستگی بررسی شد. یافته ها: در جمعیت مورد بررسی ۱۰ گاو در دوره پس از زایش مبتلا به کتوز تحت بالینی بوده اند و هیچ مورد ابتلا به کتوز تحت بالینی قبل از زایش مشاهده نشد. مقایسه داده ها در گاوهای به ظاهر سالم و مبتلا به کتوز تحت بالینی بعد از زایش نشان می دهد BCS، دمای رکتوم و امتیاز مدفوع در دام سالم و مبتلا به کتوز تحت بالینی تفاوتی نداشت. گلوکز خون و مالون دی‎آلدئید سرم در دام های مبتلا به کتوز تحت بالینی به صورت معنی داری بیشتر از دام های سالم بود(p<۰.۰۵) . همچنین تفاوت معنی داری از نظر شاخص های کیفیت شیر و میزان TAC، SOD و GPx سرم در دام سالم و مبتلا به کتوز تحت بالینی مشاهده نشد. همبستگی بین مالون دی آلدهید و بتا هیدروکسی بوتیرات (BHBA) معنی دار بود(P<۰.۰۵) . نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که در کتوز تحت بالینی مقادیر MDA به عنوان شاخص استرس اکسیداتیو به طور معنی دار افزایش می یابد و در مجاور سایر شاخص های بیوشیمایی تعیین کننده کتوز تحت بالینی در تشخیص این بیماری کمک کننده است. همچنین عدم وجود همبستگی میان میزان بتاهیدروکسی بوتیرات و آنزیم های آنتی اکسیدانی GPx و SOD علی رغم همبستگی مثبت با  MDAبه عنوان شاخص استرس اکسیداتیو، گویای تاثیرات متفاوت آنتی اکسیدان ها در درجات مختلف کتوز تحت بالینی می باشد.

Keywords:

β-hydroxybutyrate (BHBA) , Malondialdehyde (MDA) , Oxidative stress , Subclinical ketosis , استرس اکسیداتیو , بتا هیدروکسی بوتیرات (BHBA) , کتوز تحت بالینی , مالون دی آلدهید (MDA)