منیره رنجبریان - دانشجوی کارشناسی ارشد،اگرواولوژی،دانشگاه صنعتی شاهرود
حمیدرضا اصغری - اعضا هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهرود
محمدرضا عامریان - اعضا هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهرود

امروزه خاک، این منبع باارزش زیستی که حیات انسان ها بدان وابسته است از طرق مختلف در معرض آلودگی قرار دارد .اضافه شدن فلزات سنگین از طریق منابع گوناگون ،یکی از دلایل اصلی آلودگی خاکها در نقاط مختلف است. تجمع فلز سنگین کادمیوم می تواند برای تمام موجودات زنده خطرناک باشد به طوری که غلظت های بالای آن ممکن است سرطان زا و جهش زا باشد . مقدار مجاز کادمیوم در خاک، حداکثر 3 پی پی ام می باشد اما این مقدار امروزه به دلیل فعالیت های انسانی رو به افزایش است . فلزات سنگین در غلظت های زیاد بر رشد، نمو و عملکرد گیاه اثر می گذارند. در غلظت های بالا، از طریق کاهش وزن برگ ها و ساقه، همچنین تاثیر منفی بر طول ساقه موجب کاهش در رشد عمومی گیاهان می گردند. سمیت کادمیوم در گیاهان منجر به پیچیدگی برگ ها، کلروز و کاهش رشد ریشه و ساقه، اختلال در تعادل آبی گیاه و آسیب به تشکیلات فتوسنتزی می شود . همچنین مشخص شده که روزنه ها و آنزیم های چرخه کالوین، اولین هدف هایی هستند که کادمیوم بر آنها تاثیر می گذارد. به منظور بررسی تاثیر فلز سنگین کادمیوم بر خصوصیات مرفولوژیکی گیاه آفتابگردان آزمایشی گلدانی با سه غلظت کادمیوم (5،10و25 میلی گرم در کیلوگرم خاک ) در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود انجام شد. طبق نتایج حاصل از این آزمایش به طور کل کادمیوم بر رشد و نمو آفتابگردان تاثیر منفی گذاشت . غلظت های مختلف کادمیوم اثرات معنی داری در رشد و نمو گیاه آفتابگردان داشتند و با افزایش غلظت کادمیوم آثار سمیت تشدید شد. غلظت های بالای کادمیوم باعث کاهش وزن خشک ریشه (تا 17 درصد)، ساقه (12 درصد)، گل (14 درصد) و برگ و همچنین ارتفاع بوته (تا 10 درصد) ،طول ریشه و تعداد برگ (تا 11 درصد) شد. گزارش ها حاکی از آن است که متاسفانه برخی از خاک های زراعی در کشور ما نیز آلوده به عناصر سنگین کادمیوم هستند. لذا به دلیل اهمیت تامین غذای سالم یافتن راهکاری به منظور کاهش میزان تنش وارده به گیاه و یا افزایش تحمل گیاه به تنش فلزات سنگین ضروری به نظر می رسد.

فلز سنگین، کادمیوم، آفتابگردان، خصوصیات مرفولوژیک