محمدصادق فلاحت - استادیار گروه معماری دانشگاه زنجان
نجمه ملک پور - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه زنجان

در دو دهه اخیر رویکردهای مشارکتی در طراحی فضا در حوزه معماری و شهرسازی، مورد توجه قرار گرفته و با وجود نگرش های متفاوت در این زمینه، یکی از عمده ترین موضوعات در فرایند طراحی شهری می باشد. توجه به مفهوم مشارکت جهت بهبود کیفی فضاهای مصنوع در بستر ارزش های انسانی است.اگرچه به نظر می رسد که بهره گیری از مشارکت مردمی در جریان معماری و شهرسازی نیز مانند بسیاری از جریان ها و رویکردها، از کشورهای غربی و پیشرفته سرچشمه گرفته و سپس در کشورهای در حال توسعه مورد استقبال و یا تقلید قرار گرفته است، اما با نگاهی دقیق تر به معماری و شهرسازی در شهرهای سنتی میتوان شاهد نشانه هایی از مشارکت فعال مردمی در سطوح مختلف بود. مشارکتی که به ویژه در فضاهای عمومی شهری نمود پیدا کرده و موجب افزایش سطح تعاملات اجتماعی، امنیت و در نتیجه پایداری اجتماعی می شود. چنانچه در شهر سنتی اسلامی پس از عبور از گذرهای باریک کوچه و بازار و توده های ساختمانی با رسیدن به صحن مسجد، میدان ها، تکیه ها و... با فضایی زنده و سرشار از حضور مردم مواجه می شویم. فضایی که فعالیت های اجتماعی متنوعی در آن صورت می گیرد. این نوشته قصد دارد با بررسی و معرفی انواع فضاهای باز شهرهای سنتی به ویژه شهر یزد، چگونگی مشارکت مردمی در هر یک از این فضاها را بازشناخته و تاثیر آن بر پایداری اجتماعی شهرهای سنتی را مورد مطالعه قرار دهد.

مشارکت مردمی، فضاهای باز شهری، شهر سنتی، پایداری اجتماعی