فراتحلیل عوامل موثر بر توسعه کارآفرینی روستایی در ایران

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: توسعه کارآفرینی روستایی به مثابه یک پدیده چندبعدی متاثر از زمینه ها، عوامل و مهارت های مختلف است. ایجاد مراکز رشد روستایی، آموزش تخصصی کارآفرینان، بهره گیری از اطلاعات و تجارب کارآفرینان موفق و دسترسی به رسانه، توجه به ویژگی های خاص بستر محیطی، وجود ساختارهای قانونی، اوضاع اقتصادی، سطح دانش، شرایط اجتماعی، محیطی، نوآوری و عمل گرایی، دسترسی به آب و عوامل نهادی نظیر نظام حقوق مالکیت، شفافیت، پاسخگویی و نظام پاداش ها، برخی از عوامل و شاخص های موثر بر توسعه کارآفرینی روستایی در ایران محسوب می گردند. با افزایش تعداد پژوهش ها در زمینه کارآفرینی روستایی که از شرایط ضروری تولید دانش به صورت نظام مند است، نیاز به شیوه های قابل اعتمادی جهت یکپارچه سازی یافته های این پژوهش‎ ها بیش از هر زمانی وجود دارد. بر این اساس، پژوهش حاضر با درک این ضرورت در پی انجام فراتحلیل عوامل موثر بر توسعه کارآفرینی روستایی در ایران است تا با ادغام و یکپارچه سازی پروژه ‎های تحقیقاتی مجزا به‎ صورت منسجم، استنباط هایی را در مورد اهمیت مسئله توسعه کارآفرینی روستایی و پیشایندهای آن صورت دهد. مواد و روش ها: این پژوهش به‎ روش فراتحلیل کمی که نوعی پژوهش بنیادی-کاربردی است، انجام شده است. جامعه آماری در این پژوهش، شامل تحقیقات پیشایندی با متغیر وابسته کارآفرینی روستایی در بازه زمانی ۱۳۸۰ الی ۱۴۰۳ است که بر مبنای معیارهای ورودی (مطالعات آماری، کمی، ارائه کامل نتایج و یافته ها، تحقیقات پیشایندی با متغیر وابسته کارآفرینی روستایی و صور آن) و خروجی (مطالعات کیفی، تحقیقات فراتحلیلی، موانع سنجی ها، مدل سازی‎ های غیرکمی، مطالعات کتابخانه ای، نیازسنجی، تحلیل عاملی و اعتبارسنجی مقیاس، تحقیقات رتبه بندی، مطالعات فازی و ریاضی محض و سنجش های وضعیتی کارآفرینی روستایی) و نیز ارزشیابی اسناد بر مبنای معیارهای اعتبارسنجی (کیفیت سند از منظر رعایت اصول تدوین اسناد پژوهشی دارای اعتبار در حیطه تحلیل مسئله، رعایت قواعد نظری، روشی و به کارگیری آماره های مقتضی جهت توصیف و تحلیل و نیز ارائه نتایج) مورد تحلیل قرار گرفته است. بر این مبنا، ۵۰ سند پژوهشی در قالب ۲۹۴ فرضیه استخراج گردیدند. آماره های مستخرج با استفاده از رویکرد هانتر و اشمیت به شاخص r (ضریب همبستگی) تبدیل شدند. همچنین، به منظور تحلیل استنباطی داده ها، مفروضه سوگیری نشر با استفاده از نمودار قیفی و همبستگی رتبه ای بگ و مزومدار ارزیابی شدند. در راستای تفسیر شواهد و ارائه نتایج و به منظور تحلیل اندازه اثر و تفسیر ناهمگونی مطالعات، تحلیل تعدیل گری انجام شد و عواملی که موجبات معناداری اثر را فراهم ساختند، مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: معناداری ضریب همگنی Q، آشکارساز وجود ناهنگنی میان اندازه های اثر مطالعات توسعه کارآفرینی روستایی در ایران بود و لذا جهت تلفیق اندازه های اثر از مدل تصادفی استفاده شد. نتایج حاصل از بررسی همبستگی رتبه ای بگ و مزومدار پیرامون ارزیابی سوگیری انتشار در مطالعات مورد بررسی نشان دهنده تایید فرض عدم سوگیری انتشار بود. نتایج بررسی ضریب N ایمن از خطا گویای آن بودند که باید ۱۵۷۰ مطالعه دیگر در حوزه توسعه کارآفرینی روستایی به انجام برسند تا نتایج نهایی تحقیقات تحت تاثیر خطاهای احتمالی تغییر یابند. بر اساس نتایج این پژوهش، مشخص گردید که میانگین اندازه اثر ترکیبی عوامل موثر بر توسعه کارآفرینی روستایی برابر ۰/۴۷۵ بود. این اندازه نشان می دهد که عوامل و شاخص های مورد بررسی در مطالعات و تحقیقات توسعه کارآفرینی روستایی، ۰/۴۷ درصد از تغییرات توسعه کارآفرینی روستایی در ایران را تبیین می نمایند. این می تواند به سیاست گذاران حوزه روستا کمک کند تا با تمرکز بر عوامل مهم احصاء شده، بسترهای توسعه کارآفرینی روستایی فراهم و موانع آن مرتفع گردد. نتایج تحلیل تعدیل گری نشان دادند که مردان، افراد تحصیل کرده با میانگین سنی ۴۵ سال، ساکنان نواحی غربی کشور و افرادی که به صورت شخصی اقدام به فعالیت های کارآفرینانه (غیرگروهی) می نمودند، اندازه اثر بیشتری در توسعه کارآفرینی روستایی داشتند. بخش عمده ای از برنامه ها، راهبردها و راهبرد های حوزه کارآفرینی روستایی مردمحور نگاشته شده است و حمایت های لازم جهت توسعه کارآفرینی زنان در سیاست های تنظیم گری صورت نگرفته است. وجود موانعی دیگر بر سر راه کارآفرینی زنان همچون مسئولیت های خانوادگی، فقدان مهارت های مدیریتی و آموزشی، فقدان اعتماد به نفس و ریسک پذیری پایین، محدودیت های رفت و آمدی، فرهنگ مردسالارانه جامعه، تحرک فضایی و عدم حمایت خانواده، پشتیبانی ضعیف نهادی سبب ورود کمتر زنان به حیطه کارآفرینی در نواحی روستایی گردیده است. تحصیلات و آموزش، توانمندی و ذهن اشخاص جهت دریافت، پردازش و ترکیب اطلاعات را افزایش داده ­اند و افزایش تحصیلات و دانش سبب می گردد تا فرد با اعتماد به نفس بالاتر در قبال توانمندی و قابلیت های خود، افکار را به کسب و کار مخاطره آمیز جدید مبدل سازد. همچنین، در رابطه با شاخص نوع عوامل موثر، عوامل نهادی-سازمانی (۰/۶۳۸)، عوامل اقتصادی و مالی (۰/۵۷۱)، عوامل فردی (۰/۵۶۰) و عامل محیطی (۰/۵۴۲) بیشترین نقش را در توسعه کارآفرینی روستایی در ایران داشتند. عوامل نهادی و سازمانی موثر بر توسعه کارآفرینی روستایی شامل فعالیت و ارتباط با تشکل های ویژه فعالیت های کارآفرینانه، دسترسی به مراکزی برای دریافت خدمات مشاوره، ارائه امکانات، نهاده ها و مواد اولیه مورد نیاز برای فعالیت کارآفرینانه توسط نهادهای دولتی، توسعه مراکز رشد روستایی، حمایت از تحقیقات کارآفرینی، تدوین و اصلاح قوانین موردنیاز بر اساس سیاست خصوصی سازی و واگذاری امور تصدی گری هستند. نتیجه گیری: با توجه به یافته های این تحقیق، توانمندسازی روانی-انگیزشی روستائیان با تکیه بر آماده سازی روانی و انگیزه بخشی روستائیان در جهت شروع کسب و کارهای جدید، تغییر و تلطیف نگرش های جنسیتی در جوامع روستایی به مقوله کارآفرینی زنان، افزایش مداخلات نهاد های دولتی و خصوصی و تدوین استراتژی های مداخلاتی در راستای ترویج و توسعه کسب و کار روستایی در قالب تعاونی ها و اجتماعات شراکتی، بسط اشکال نوین کارآفرینی و خوداشتغالی در مناطق محروم کشور از جمله نیمه شرقی با توجه به بسترهای محیطی و اقتضائات محلی مناطق و اجرای برنامه تنوع بخشی شغلی، ایجاد و تقویت تشکل ها و شبکه های کارآفرینی در مناطق روستایی یک استان به منظور تسهیل روابط و تامین نیازهای آگاهی بخشانه پیشنهاد می گردد. همچنین، با توجه به نتایج این تحقیق پیرامون اثرگذاری بیشتر عوامل نهادی-سازمانی و عوامل اقتصادی-مالی، پیشنهاد می گردد تا مطالعاتی با هدف تحلیل موانع نهادی-سازمانی توسعه کارآفرینی روستایی با تمرکز بر ساختار نیمه بروکراتیک-نیمه سنتی سازمان های ایران و نیز شرایط، موانع و بسترهای تسهیل کننده اعطای تسهیلات مالی-اعتباری، افزایش سرمایه گذاری کارآفرینان شهری در محیط روستا و جهت دهی نظام پولی-بانکی کشور در مسیر افزایش توان اقتصادی ساکنین نواحی روستایی در حوزه فعالیت های کارآفرینانه آمیخته با مخاطره صورت گیرد.

Keywords:

Economic Factors , Individual Factors , Institutional-Organizational Factors , Meta-Analysis , Rural Entrepreneurship , کارآفرینی روستایی , فراتحلیل , عوامل اقتصادی , عوامل فردی , عوامل نهادی-سازمانی