مرضیه عباسی - دانشجوی کارشناسی ارشد بوم شناسی آبزیان دانشگاه گیلان
علی بانی - استادیار دانشگاه گیلان
مهوش هادوی - کارشناس آزمایشگاه دانشگاه گیلان

اکوسیستم های آبی دریافت کننده اصلی مقادیر زیادی از مواد زاید ناشی از فعالیت های صنعتی ، کشاورزی و شهری می باشند که دردرجات مختلف، توانایی جذب مقدار معینی از این مواد را دارا می باشند اما وقتی این آلاینده ها به سطح فراتر از ظرفیت جذب آبهایدریافت کننده برسند می توانند اثرات کوتاه مدت و بلند مدت بر روی زندگی آبزی داشته باشند و با تاثیر بر محور هیپوتالاموس- هیپوفیز- گناد آبزیان عملکرد سیستم غدد درون ریز را بر هم زده و موجب بروز اختلالاتی در ارگانیسم های آبزی شوند.در شرایط طبیعی، تولید مثل و فرایند زرده سازی در ماهیان تحت کنترل غدد درون ریز (اندوکرین) قرار دارد اما برخی از مواد طبیعی و مصنوعی خاص که در محیط های آبی وجود دارند و تحت عنوان ترکیبات بر هم زننده ی غدد درون ریزEDCs) شناخته شده اند با تقلید کردن یا ایجاد وقفه در عملکرد طبیعی هورمون ها می توانند تولید مثل طبیعی، فرایند های رشد و نمو و مهمتر از آن زرده سازی را تحت تاثیر قرار دهند. ترکیبات EDCsآلاینده های بالقوه ای هستند که می توانند باعث اختلالاتی نظیر سنتز ویتلوژنینVtg) در ماهیان نر، دو جنسی شدن، کاهش تحرک و غلظت اسپرم، تغییر نسبت جنسی و در موارد حاد فروپاشی جمعیت های ماهیان شوند،لذا توجه به حضور این ترکیبات دراکوسیستم های آبی و تاثیری که این دسته از آلاینده های اکوسیستم های آبی بر جوامع آبزی میگذارند بسیار حایز اهمیت بوده و مطالعات گسترده ای با تکیه بر کاربرد ویتلوژنین به عنوان بیومارکرEDCs انجام پذیرفته است.

ترکیبات EDCs/ویتلوژنین، زرده سازی، غدد درون ریز، بیومارکر