بهاره هاشمیان - دانشجوی کارشناسی ارشد بومشناسی آبزیان شیلاتی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
عبدالمجید حاجی مرادلو - هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

برداشت شن و ماسه از بستر رودخانهها، از نظر فعالیتهای اقتصادی و توسعه جغرافیایی نقش به ظاهر مناسبی دارد؛ اما بهره- برداریهای غیر اصولی از بستر رودخانهها، باعث بروز پیامدها و عوارض منفی میشود که از جمله آن میتوان به تغییر عرض و ارتفاعرودخانه، از بین رفتن تأسیسات آبی و پلها، خطر جاری شدن سیل و انقراض نسل موجودات آبزی اشاره کرد. ارگانیسمهای رودخانه،یکی از مهمترین منابع غذایی برای زیستکنندگان آن است و بخش مهمی از شبکههای غذایی این اکوسیستمها، در کف بستر آن قرار دارند و کفزی نامیده میشوند. بستر رودخانه، در حقیقت یک انکوباتور فعال برای زادآوری تولیدمثل ماهیان و سایرگونههای ارزشمندآبزی، محسوب میشود و تخریب آن نیز تاثیر مستقیم بر زادآوری و بقای نسل ماهیان دارد. ذخایر بسیاری از گونههای ارزشمند ماهیان رودخانهای رودکوچ، از جمله ماهیان خاویاری، به شکل مأیوس کنندهای در حال تنزل و کاهش است و هنگامی که بسترهای تخمریزی این ماهیان، به دلیل برداشتهای غیراصولی از کف بستر رودخانه و برهم خوردن نیم رخ طبیعی آنها تخریب میشود، تخمریزی در مکانهای نامناسبی انجام میشود که ضریب بازگشت آنها بسیار پائین است. واحدهای برداشت شن و ماسه، علاوه بر تخریب بسترتخمریزی ماهیان موجب گل آلود شدن آب و نرسیدن اکسیژن به تخمها و لاروهای جانوران آبزی میشود؛ بنابراین یکی از مهمتریندغدغههایی که در دو دهه اخیر کانونهای طرفدار محیطزیست، را به خود وا داشته است، وضعیت رودخانههاست که کانونهای مولد اکوسیستمهای آبی و جایگاه باروری بسیاری از جانوران آبزی هستند؛ در نتیجه در این مقاله به توضیح درباره اثرات ناشی از برداشتشن و ماسه بستر رودخانه بر ماهیها و ارزیابی برخی از پیامدهای ناشی از برداشت، پرداخته شده است

اثرات زیستمحیطی، برداشت شن و ماسه، اکوسیستم رودخانه، ماهیها