تشخیص فصول هیدرواقلیمی برای تفکیک داده ها در جهت افزایش کارایی منحنی سنجه رسوب (مطالعه موردی: بخشی از حوزه آبخیز سفیدرود

رسوبات معلق رودخانه به عنوان مهم ترین پیامد فرسایش خاک و انتقال این مواد به آبراهه ها محسوب می شوند اما به دلایلی از جمله کمبود ایستگاه های هیدرومتری و یا عدم آماربرداری پیوسته در آن ها، آمار دقیقی از میزان بار رسوب در بسیاری از رودخانه های کشور در دست نیست و به همین دلیل استفاده از روش های برآورد رسوب و تلاش برای افزایش دقت آن ها اجتناب ناپذیر است. پژوهش حاضر به منظور برآورد رسوب معلق در ایستگاه های هیدرومتری واقع بر رودخانه های تلوار و چم شور در سرشاخه های سفیدرود در استان کردستان انجام شده است. در تعیین فصول هیدرواقلیمی، برخلاف فصول تقویمی شرایط اقلیمی و ویژگی های هیدرولوژیکی منطقه نیز مد نظر قرار گرفت. برای این منظور داده های دبی متوسط روزانه با در نظر گرفتن سال های کم جریان و پرجریان و تمامی حالت های ممکن از فواصل زمانی سه ماهه تقویمی و غیر تقویمی، تفکیک شده و سپس برآوردهای حاصل از روش منحنی سنجه رسوب با داده های مشاهده ای مورد آزمون قرار گرفت. بررسی ها نشان داد که در ایستگاه های مورد مطالعه بیش ترین رسوب (حدود 82 درصد از رسوبات سالانه) مربوط به تناوب سه ماهه اسفند، فروردین و اردیبهشت بود که به عنوان فصل هیدرواقلیمی بهار مد نظر قرار گرفت. تفکیک دیگر فصول هیدرواقلیمی نیز به همین صورت انجام شد. تفکیک داده ها با در نظر گرفتن فصول هیدرواقلیمی نسبت به فصول تقویمی منجر به افزایش دقت منحنی سنجه رسوب گردید به گونه ای که شاخص آماری خطای نسبی از 69/74 به 48/87 و شاخص آماری میانگین مربعات خطای از 16/0 به 202/0ارتقاء یافت.

Keywords:

بار معلق , حوزه آبخیز سفیدرود , دبی رسوب , فصول هیدرواقلیمی , منحنی سنجه رسوب