احسان مرزبانفرد
ریاض خراط
رضا آذین

تحقیقات نشان می دهد که هیچکدام از روشهای حرارتی برای تولید نفت سنگین از مخازن شکافدار مناسب نمی باشد، به این دلیل روش جدیدی به نام VAPEX برای تولید نفت از این نوع مخازن معرفی شده است . در میان روشهای حرارتی، روش SAGD یکی از روشهایی است که بطور موفقیت آمیز در تولید نفت سنگین در مخازن غیر شکافدار بکار رفته است . در روش SAGD که بصورت عملی در میدان امتحان شده است، نفت سنگین با دبی بالا تولید شده است . با این وجود، این نوع روش در تولید نفت سنگین در بعضی از مخازن از ج مله مخازن شکافدار عملی نمی باشد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست . مخازن نفت سنگین ایران بصورت شکافدار می باشد و روشهای حرارتی برای تولید نفت از این مخازن مناسب نمی باشد و همچنین وجود ذخایر عظیم گازی در ایران باعث می شود روش VAPEX برای تولید نفت از این مخازن مورد توجه قراربگیرد . روش VAPEX همانند روش SAGD بوده با این تفاوت که بجای بخار از حلال که عمدتا مخلوطی از هیدروکربونهای سبک است، برای کاهش گرانروی نفت استفاده می شود . در این روش حلال در دما و فشار مخزن تزریق می شود . چون نفوذ مولکولی در این فرایند بسیار مهم است در نتیچه دبی تزریق حلال در تولید نفت یسیار موثر است . همچنین ضریب نفوذ پذیری حلال در نفت که بستگی به جنس حلال دارد در تولید نفت نقش مهمی دارد پس انتخاب نوع حلال وبررسی عملکرد آن در فشار و دمای مخزن وهمچنین انتخاب دبی بهینه تزریق حلال احتیاج به مطالعات وسیع دارد . هدف از انجام این پروژه، مطالعه آزمایشگاهی فرآیند VAPEX در یک مدل آزمایشگاهی و درک بهتر مکانیزم این نوع فرآیند در مخازن شکافدار وبررسی عملکرد آن در مخازن نفتی ایران می باشد . این مدل آزمایشگاهی بصورت یک مکعب منفرد است، که اطراف آن را شکاف احاطه کرده است . بطور کلی در این مطالعه آزمایشگاهی بعد از راه اندازی مدل، ابتدا مکانیسمهای فعال در این فرآیند مورد بررسی قرار مگیرد . سپس برای تعیین بهترین نوع حلال تزریقی، حلالهای مختلف در داخل مدل تزریق می شود و همچنین برای پیدا کردن دبی بهینه تزریق حلال، دبیهای مختلف حلال امتحان خواهد شد . در مقاله ارائه شده روند دبی تولید نفت و مکانیسمهای فعال در فرآیند VAPEX در مدل مورد آزمایش، مورد بررسی قرار گرفت . نتایج حاصل از این آزمایش نشان دهنده دبی بالای تولید نفت در ابتدا در اثر جابجایی نفت داخل شکافها بوسیله گاز و پائین افتادن دبی تولید برای مدتی و سپس پایدار شدن دبی تولید نفت در اثر فرآیند VAPEX در مدل می باشد . پایدار شدن دبی تولید نفت در طول فرآیند نشان دهنده غالب بودن مکانیسم ریزش ثقلی در طول فرآیند VAPEX میباشد

استخراج نفت بوسیله حلال VAPEX (Vapor Extraction) ریزش ثقلی به کمک بخار آب SAGD (Steam Assisted Gravity Drainage)