صفورا مرآتی - کارشناسی ارشد
مجید افیونی - استاددانشگاه صنعتی اصفهان
محمدعلی حاج عباسی - استاددانشگاه صنعتی اصفهان
مژگان سپهری - استادیاردانشگاه صنعتی اصفهان

مسئله آلودگی محیط‌زیست با فلزات سمی از زمان انقلاب صنعتی تحول چشمگیری یافته و امروزه یکی از مسائل مهم در جوامع بشری است روش های کنونی حذف آلاینده ها از خاک بسیار پرهزینه و زمان بر است؛ و اثرات جانبی بسیار دارند. در سال های اخیر روش های آلودگی زدایی به ویژه گیاه پالایی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از جدیدترین راهکارهای پیشنهادشده برای افزایش کارایی گیاه پالایی استفاده از روابط همزیستی میکروارگانیسم های مفید خاک زی با گیاهان است. قارچ اندوفایت Pirimospora indica دارای خاصیت شدید تحریک‌کنندگی رشد گیاه و افزایش مقاومت آن به تنش های محیطی از جمله شوری، خشکی، بیماری و آلودگی خاک می باشد. در این پژوهش توان قارچ اندوفایت P. indica در افزایش جذب روی توسط دو گونه گیاه خاکشیر بررسی شد. بدین منظور، آزمایش گلخانه ای در قالب طرح کاملاً تصادفی در آرایش فاکتوریل با سه تکرار در بستر شن و پرلیت در دانشگاه صنعتی اصفهان انجام گرفت. فاکتور های آزمایشی شامل دو گیاه خاکشیر شیرین و خاکشیر تلخ،2 سطح قارچ P. Indica (تلقیح و عدم تلقیح)، 3 سطح از فلزات روی (0،50 و 150 میلی گرم در کیلوگرم) بودند.نتایج به دست آمده نشان داد که قارچ P. indica زیست توده قسمت هوایی و ریشه گیاهان تلقیح شده هم در شرایط طبیعی و هم در شرایط آلودگی خاک نسبت به گیاهان تلقیح نشده را افزایش می دهد؛ به طوری که میانگین وزن خشک اندام هوایی گیاهان خاکشیر شیرین تلقیح شده در تیمار روی در مقایسه با گیاهان شاهد 46 درصد افزایش داشت که این افزایش در گیاه خاکشیر تلخ به ترتیب برابر با 23 درصد بود. همچنین نتایج حاصل از برهم‌کنش قارچ و اعمال تیمار نشان داد در اکثر موارد در اندام هوایی و ریشه گیاهان تلقیح شده با قارچ مقدار بیشتری از Zn را در خود انباشت کردند. فاکتور تجمع زیستی در خاکشیر شیرین برابر با 47/1 و در گیاه خاکشیر تلخ 22/1 برابر گیاهان بدون اندوفایت بود. وجود قارچ اندوفایت در گیاهان خاکشیر شیرین و خاکشیر تلخ باعث افزایش کارایی استخراج گیاهی از طریق افزایش زیست توده بیشتر، افزایش جذب عناصر در بافت ها و نیز افزایش تحمل گیاه به تنش این فلزات گردید. به طور کلی با توجه به فاکتورهای مورد مطالعه گیاهان خاکشیر شیرین و تلخ برای پاک‌سازی مناطق آلوده به روی می‌توانند موثر باشند.

Piriformospora indica، خاکشیر، روی، آلودگی