مجتبی رحیمی - مربی گروه فیزیک، دانشگاه ولی‎عصر (عج) رفسنجان
احمد اسدی - مربی گروه فیزیک، دانشگاه پیام نور واحد رفسنجان

عامل اصلی در پرتوگیری بشر، منابع پرتوزای طبیعی می‌باشند. این منابع به طور مستمر بر دُز مؤثر دریافتی انسان تاثیر گذاشته و بسته به غلظت هسته‌های پرتوزای طبیعی و نحوه پرتوگیری از آن‌ها، زیان‌هایی را به همراه دارند. گاز رادون و محصولات واپاشی آن بیشترین سهم را در پرتوگیری از پرتوهای طبیعی به خود اختصاص داده‌اند. در این مقاله، ابتدا منابع و نحوه تولید گاز رادون، ورود و تجمع گاز رادون و خطرات بیولوژیکی ناشی از آن (خصوصاً سرطان ریه) در محیط زندگی جامعه ایران مورد بررسی قرار خواهند گرفت. پس از آن بر پایه اندازه‌گیری‌هایی که در چند سال اخیر در استان کرمان برای تعیین غلظت گاز رادون در هوا و آب انجام شده است، میزان دُز جذب شده افراد در معرض آن بررسی می‌شود. اندازه‌گیری‌ها نشان می‌دهند که علی‌رغم غلظت بالاتر از حد مجاز گاز رادون در برخی مناطق، هنوز هیچ شناختی در مورد آن در جامعه وجود ندارد. در صورتی‌که می‌توان با اطلاع‌رسانی و ارائه راه‌کارهای عملی ساده تا حد زیادی میزان آن را در محیط زندگی کاهش داد. در پایان ضمن ارائه و بررسی نحوه اندازه‌گیری آن، پیشنهاداتی در مورد جلوگیری از ورود این گاز به محیط‌های سربسته و جلوگیری از تجمع آن در درون ساختمان‌ها ارائه خواهد گردید.مواد و روشها: به طور کلی اندازه‌گیری گاز رادون می‌تواند به دو روش فعال و غیر فعال انجام شود. در تحقیقات انجام شده توسط اینجانب و همکاران، جهت اندازه‌گیری غلظت گاز رادون در هوا از آشکارسازهای غیرفعال CR-39 و فعال Radon Working Level Meter و برای اندازه‌گیری گاز رادون محلول در آب از آشکارساز فعال RAD7 استفاده شده است.نتایج و بحث: نتایج نشان می‌دهندکه میزان غلظت گاز رادون در بعضی از موارد از حد مجاز بالاتر می‌باشد ( به عنوان مثال غلظت گاز رادون محلول در آب شرب منطقه قاسم آباد شهر رفسنجان 13.9 می‌باشد که از حد مجاز 11 بالاتر است.نتیجه گیری: به علت وجود منابع تولید گاز رادون در تمامی جهان، این گاز در همه جا وجود دارد. بنابراین فقط می‌توان با اندازه‌گیری و استفاده از راه‌کارهای مختلف جهت جلوگیری از تجمع آن، خطرات ناشی از آن را تا حد امکان کاهش داد. از طرفی به نظر می‌رسد زمان آن رسیده باشد که سازمان‌های ذی‌ربط به ویژه محیط زیست و شهرداری‎ها با همکاری سازمان انرژی اتمی ساز و کار مدون و مناسبی جهت را اطلاع‌رسانی و تهیه نقشه جامع گاز رادون کشور انجام دهند

گاز رادون، سرطان ریه، خطرات بیولوژیکی، تجمع گاز رادون، آشکارساز فعال و غیرفعال