زهرا نوری مطلق - کارشناسی ارشد، گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی ایلام، ایلام، ایران
رضا درویشی چشمه سلطانی - استادیار، گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران
قدرت الله شمس خرم آبادی - دانشیار، گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی لرستان،خرم آباد، ایران
حاتم گودینی - دانشیار، گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی لرستان،خرم آباد، ایران

مقدمه و اهمیت موضوع: رنگ های سنتتیک در صنایع متعدد نظیر تولید مواد آرایشی و بهداشتی، چرم، غذایی، دباغی، پلاستیک، کاغذ و صنایع نساجی استفاده می شوند. پساب های حاوی رنگ های سنتتیک برای سیستم های اکولوژیکی و سلامت عمومی خطرناک هستند. متیلن بلو یک رنگ شیمیایی پر کاربرد و مهم در صنایع نساجی است که بدلیل آروماتیک بودن، اغلب سمی ، سرطان زا، جهش زا و مقاوم به تجزیه بیولوژیکی است. فرآیند جذب سطحی یکی از موثرترین روش های حذف رنگ ها از فاضلاب هاست. لذا این مطالعه با هدف کلی بررسی امکان استفاده از لجن تصفیه خانه فاضلاب اصلاح شده با نانوذرات اکسید روی در حذف رنگ متیلن بلو از فاضلاب سنتتیک انجام شد. مواد و روشها: این تحقیق در مقیاس آزمایشگاهی و بصورت ناپیوسته انجام شد. تثبیت کردن نانوذرات بر روی لجن به منظور افزایش سطح فعال جاذب به روش حرارتی صورت گرفت. اسپکتروفتومتر نور مرئی-ماوراءبنفش جهت تعیین میزان جذب رنگ مورد استفاده قرار گرفت و اثر مشخصات جاذب، pH، زمان تماس، غلظت رنگ و دوز جاذب در جذب رنگ با لجن اصلاح شده بر کارایی حذف رنگ متیلن بلو به عنوان مدل مطالعه شد. نتایج و بحث: خصوصیات مربوط به نانو ذرات اکسید روی توسط طیف پراکنش اشعه X (XRD) و میکروسکوپ الکترونی عبوری (TEM) تعیین شد و مرفولوژی نانو ذرات اکسید روی تثبیت شده بر روی لجن خشک توسط میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) مشخص گردید و نشان دادند که اندازه نانو ذرات اکسید روی در این مطالعه کمتر از nm 50 می باشد و با تثبیت کردن روی لجن، میزان تخلخل آنها در حد مطلوبی باقی مانده و دارای سطوح مناسبی برای جذب می باشد. میزان جذب رنگ با جاذب پوشش داده شده با نانو ذرات اکسید روی (با ظرفیت جذب 6.6 میلی گرم بر گرم) از قدرت رنگبری بالاتری نسبت به لجن خام (با ظرفیت جذب 2.9 میلی گرم بر گرم) در زمان تعادلی 120 دقیقه برخوردار است. فرآیند جذب متیلن بلو با این نوع جاذب به شدت تحت تاثیر pH محلول می باشد و میزان جذب رنگ متیلن بلو با کاهش دز جاذب، افزایش pH و غلظت اولیه رنگ افزایش می یابد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج بدست آمده از آزمایشات، اصلاح کردن لجن حاصل از تصفیه خانه فاضلاب با نانو ذرات اکسید روی می تواند ماده مناسبی به عنوان جاذب برای حذف رنگ از فاضلاب مورد توجه قرار گیرد.

جذب، لجن فاضلاب، نانو ذرات اکسید روی، متیلن بلو، سیستم ناپیوسته