داریوش قربانیان - مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان
محمد خسروشاهی - استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
نصرت اله حسینی - استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان

افت سطح آب زیرزمینی کویرهای داخلی سبب تشکیل چشمه­های تولید گرد و غبار می­شود. کویر حاج علیقلی دامغان با حدود2466 کیلومتر مربع وسعت، طی سال­های اخیر دچار افت سطح آب زیرزمینی شده است. برای بررسی و مطالعه نوسانات سطح آب زیرزمینی20 چاهک در حاشیه مرطوب جنوب و جنوب غربی کویر حفر شد. سپس از فروردین به مدت پانزده ماه، هر ماه دو بار تغییرات سطح ایستابی نسبت به سطح ثابتی که در لبه هر چاهک تعبیه شده بود، اندازه­گیری و هیدروگراف آن رسم شد. با توجه به آمار برداشت شده، میزان نوسانات سطح آب نسبت به سطح اولیه یا همان سطح آب در فروردین ماه، توسط رابطه Δd=d1-d2 برای هر ماه به­دست آمد. (d1: فاصله سطح آب زیرزمینی تا لبه چاهک در فروردین و d2: فاصله سطح آب زیرزمینی تا لبه چاهک در اردیبهشت). نتایج نشان می­دهد میزان نوسان سطح آب بستگی به شرایط اقلیمی و توپوگرافی منطقه دارد. سطح آب چاهک ها از نیمه دوم اردیبهشت تا نیمه اول خرداد در بالاترین حد و از آذر تا اواسط دی در پایین­ترین حد خود قرار می­گیرد. تغییر اقلیم و خشکسالی­های پی در پی از یک­سو و کاهش آب ورودی به کویر به­علت انجام عملیات آبخیزداری و احداث سد در حوزه­های آبخیز اطراف و افزایش برداشت آب از سفره­های زیرزمینی، روند افت سطح ایستابی را به شدت افزایش داده است که این مهم می­تواند سبب ایجاد چشمه­های تولید گرد و غبار در آینده گردد.

افت سطح آب زیرزمینی؛ گرد و غبار؛ فرسایش؛ سمنان