محمدرضا اختصاصی - استاد گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه یزد
فرشید جهانبخشی - دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری،دانشگاه یزد
فروغ رضاییان - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه شیراز
سید فخرالدین افضلی - استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه شیراز

فرسایش بادی در زیست اقلیم‌های فراخشک، خشک و نیمه خشک مناطق اهمیت ویژه‌ای دارد و از مهمترین موانع توسعه و عمران این زیست اقلیم‌ها به شمار می‌رود. کشور ایران نیز در شمار کشورهایی است که از عقوبت‌های فرسایش بادی رنج می‌برد. از آنجا که وسعت کشت و کار در دشت های مرکزی ایران و از آن جمله دشت یزد وابسته به منابع آب بوده و این منابع تحت تاثیر خشکسالی و تر سالی در سال‌های مختلف نوسان دارد، لذا در خشکسالی‌ها وسعت قابل توجهی از اراضی کشاورزی رها شده و به صورت آیش گذارده می‌شود. شرایط خاص این اراضی سبب شده است که یکی از مهمترین منابع و منشاء ذرات بادرفتی باشند. برآورد میزان فرسایش بادی در زمین کشاورزی تحت آیش در دشت یزد با استفاده از سه مدل IRIFR2، RWEQ و WEPS هدف این تحقیق بوده است. نتایج برآورد فرسایش بادی با استفاده از سه مدل IRIFR2، RWEQ و WEPS به ترتیب برابر با 6/14، 5/17 و 63/24 تن در هکتار در سال بدست آمد که در مقایسه با مقدار اندازه‌گیری شده (2/14 تن در هکتار در سال) با روش نصب شاخص به عنوان میزان واقعی فرسایش بادی در سطح مزرعه آیش دشت یزد- اردکان مدل‌‌ها به ترتیب دارای خطای نسبی 82/2، 24/23 و 45/73 درصد می‌باشند. با توجه به نتایج می‌توان استنباط نمود که از بین سه روش مورد استفاده، روش IRIFR2 به رغم سادگی به دلیل انطباق بیشتر شاخص‌ها با شرایط بومی از دقت بیشتری در برآورد فرسایش بادی برخوردار بوده است. مدل RWEQ نیز به دلیل امکان استفاده مستقیم از داده‌های اقلیمی موجود برای تهیه فایل آب و هوایی مورد نیاز آن نسبت به WEPS دارای خطای نسبی کمتری بوده است. لذا تا زمان دستیابی و تهیه داده‌های وسیع و جزیی مورد نیاز، خصوصا فایل‌های CLIGEN و WINDGEN برای ایران به عنوان ورودی برای مدل‌ WEPS، استفاده از مدل‌های تجربی و یا اندازه‌گیری مستقیم مناسب‌تر بوده و در اولویت اسفاده قرار دارند.

فرسایش بادی؛ مدل؛ IRIFR؛ RWEQ؛ WEPS