مهدیه نخعی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان

الگوی شهر در ایران، در حقیقت رشد بادکنکی بوده است که نه از سر قاعده و یا تکوین اصول شهروندی و بلوغ شهرمداری صورت گرفته که در نتیجه چاههای مسجد سلیمان و گسترش آن یک شبه ره صدساله رفته است و انبوهی از چهارراه و چراغ برق و مغازه و خانه را در یک جا گرد آورد. هرچند چنین رشدی از سر فرهنگ شهروندی و اصول شهرسازی نباشد اما نصفه و نیمه، همچنان بقای خود را حفظ کرده است. اما بخش دردناک و همیشه همراه شهرهای ایران، سایه معملول و دردسر آفرینی به نام زاغه نشینی، کپرنشینی، آلونک ها و حاشیه نشین ها بوده اند که چون بختکی، از یک سو محصول فضولات پالایش نشده اقتصاد نامتوازن شهری و فرهنگ فقر و از سوی دیگر خود صادرکننده ناهنجاری ها و کژمداری های رفتاری به دایه دوست نداشتنی شان، یعنی شهرها و شهری ها هستند. زاهدان تنها شهر ایران است که شکل گیری اش از نظام پیدایش زندگی شهری این سرزمین پیروی نمی کند، یعنی نه در پیشینه اش شهری بوده که شهر تازه بر آن بنا شود و نه آب و کشتزار و زمین مناسبی داشته که مردمانی آنجا را آراسته و مهیای زندگی بیابند و موطن و وطن خویش قرار دهند. به همین دلایل زاهدان از شهرهای سیاسی ایران است؛ شهری که بنا به ضرورت سیاسی و نه بر مبنای قالب و قاعده تولد شهرها، بنا شده است. مقاله حاضر تحت عنوان اصول پیگیری از جرایم در فرایند طراحی شهری از طریق طراحی محیطی در سطح شهر زاهدان بدنبال این موضوع است که زاهدان با هویت چند پاره و فرهنگهای گوناگونی که در بطن خود پرورده، نیاز به سیاستگذاری واحد، مبتنی بر آسیب شناسی بومی از سر تامل و شناخت دارد. و تنها راه نجات این شهر شناخت و سهم بندی اقشار مختلف اجتماعی ساکن در سطح شهر و ارائه خدمات فرهنگی و اجتماعی متناسب با سهم های بدست آمده، و همچنین ضمن تفکیک نظام شهروندی شهر، زمینه اعتماد اقشار بومی ساکن را به سیاستگذاری حکومت مرکزی فراهم می کند و نیز تعارض درونی و خفته در لایه های پنهان شهر را به نظم و آرامش فرا می خواند.

الگوی شهر، شهرمداری، اقتصاد نامتوازن، فرهنگ فقر، سهم بندی اقشار، حکومت مرکزی