منصوره دهقانی - دانشیار گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت و تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران
میترا بهمیاری - مهندس بهداشت محیط، دانشکده بهداشت و تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران
جمیله اخلاصی - مهندس بهداشت محیط، دانشکده بهداشت و تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران
هوشنگ ملک نیا - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت محیط، کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز،ایران

مقدمه و اهمیت موضوع: سورفاکتانت ها در واقع مواد شیمیایی آلی هستند که با کاهش قدرت کشش سطحی آب، عمل پاک کنندگی را تسریع می بخشند. با تخلیه مستقیم فاضلاب خام یا پساب های تصفیه شده به رودخانه ها، دترجنت ها وارد محیط شده و علاوه بر کاهش کیفیت منابع آبی، افزایش هزینه های بهره برداری در تصفیه خانه های آب را ایجاد می کنند. هدف عمده این پژوهش تعیین کارآیی تصفیه خانه فاضلاب شهری شیراز در حذف دترجنت و مقایسه میزان دترجنت در پساب خروجی تصفیه خانه با استانداردهای تخلیه است. مواد و روشها: در این مطالعه نمونه برداری از فاضلاب خام و پساب تصفیه خانه فاضلاب شیراز در طی سه ماه در سال 1390 انجام گردید. نمونه برداری از فاضلاب ورودی و پساب خروجی از تصفیه خانه به روش استاندارد انجام شد. در هر هفته 4 نمونه (دو نمونه از ورودی و دو نمونه از خروجی پساب) به حجم یک لیتر جمع آوری شد و نمونه های برداشت شده سریعا به آزمایشگاه انتقال یافتند. مقدار دترجنت های انیونی با استفاده از روش استاندارد و توسط دستگاه اسپکتوفتومتر اندازه گیری گردید و با استانداردها مقایسه گردید. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از SPSS (نسخه 5/11) و از آزمون های chi-square و T-test جهت مقایسه متغیرها استفاده شد. نتایج و بحث: بر اساس یافته های بدست آمده مقدار متوسط دترجنت ها در فاضلاب خام ورودی به تصفیه خانه فاضلاب شیراز در تابستان 90 در حدود 48 میلی گرم بر لیتر و در پساب تصفیه شده 1.1 میلی گرم در لیتر می باشد. دامنه درصد راندمان حذف در این تصفیه خانه 2/97-1/68 می باشد. نتیجه گیری: هرچند که میزان کارآیی تصفیه خانه فاضلاب شیراز در حذف دترجنتها در مقایسه با تصفیه خانه جنوب اصفهان، بندرعباس و یزد کمتر بوده، ولیکن چنین می توان استنباط نمود که به طور نسبی راندمان حذف مطلوب بوده زیرا که با وجود راندمان حذف 79 درصد استاندارد تخلیه به محیط زیست رعایت شده و مقادیر دترجنت در پساب خروجی کمتر از استاندارد تخلیه به آبهای سطحی (mg/1 5/1) می باشد. هرچند که تخلیه پساب تصفیه خانه شیراز به آبهای زیرزمینی مجاز نمی باشد (استاندارد تخلیه به آبهای زیرزمینی mg/15/0). این مطالعه نشان می دهد که امکان تخلیه پساب تصفیه خانه فاضلاب شیراز به آبهای سطحی وجود دارد ولی به دلیل بالاتر بودن این میزان از حد مجاز برای تخلیه به آبهای زیرزمینی بایستی کارایی سیستم تصفیه خانه را ارتقاء داد.

شیراز، تصفیه خانه فاضلاب، حذف دترجنت