سمیه یوسفی - دانش آموخته کارشناسی ارشد تغذیه دام گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند
احمد ریاسی - استادیار گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان

افزایش جمعیت کره زمین و محدودیت منابع آب شیرین سبب شده است که پژوهشگران به فکر منابع جدید برای تامین احتیاجات غذایی انسان، تامین خوراک دام ها و رفع آلودگی های زیست محیطی باشند. پوشش گیاهی مراتع ایران از جنبه های مختلف مانند تولید علوفه، حفاظت خاک و تولید مواد دارویی اهمیت دارد. متاسفانه بخش زیادی از این مراتع به علل مختلف مانند بهره برداری های بی رویه، شخم مراتع و تبدیل نها به اراضی زراعی، پوشش گیاهی خود را از دست داده است و کمبود علوفه مورد نیاز دام از جمله تبعات آن است. برای رفع بخشی از این مشکلات می توان از گیاهان شورزیست استفاده نمود. این گیاهان به علت مقاومت در برابر شوری و خشکی در مناطق کویری به وفور یافت می شوند. آتریپلکس گونه ای از گیاهان شورزیست متعلق به خانواده اسفناجیان هستند که به دلیل تولید علوفه خوب و نیازهای اکولوژیک مشابه با شرایط حاکم بر نقاط مختلف مرتعی کشور، مورد استفاده قرار می گیرند. آتریپلکس به خاطر رشد سریع، همیشه سبز بودن، تاج پوشش بزرگ، ریشه های نسبتا عمیق، خوشخوراکی و تولید علوفه ی قابل ملاحظه اهمیت خاصی را در مناطق کویری پیدا کرده است. با توجه به شرایط خشک حاکم بر مناطق وسیعی از ایران، گونه های مختلف آتریپلکس سازگاری مناسبی را در این مناطق از خود نشان داده و کشت این گونه گیاه در سطح وسیعی از مراتع تخریب شده گسترش یافته است و به دلیل قدرت جوانه زنی نسبتا زیاد آن، در برابر چرای دام ها نیز مقاوم است. گونه ای از آتریپلکس با نام Atriplex dimorphostegia در اغلب مراتع کویری و مزارع دارای خاک های شور و قلیا می روید. با بررسی ترکیب شیمیایی این گیاه در مراتع خراسان جنوبی، مشخص شد با داشتن میانگین پروتئین خام حدود 10 درصد دارای ارزش غذایی برای تامین علوفه دام و کشت وسیع در مراتع تخریب شده به وسیله چرای دام می باشد. این موضوع می تواند هزینه های خوراک دام را به مقدار زیادی کاهش داده و در حفظ محیط زیست نیز موثر است.

آتریپلکس، احیای مراتع، علوفه