علیرضا محرابی - هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
امیر علی عابدینی - دانشجوی رشته جغرافیای سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

امروزه حوزه آسیای مرکزی که قسمت جنوبی هارتلند میکندر و صحنه رقابت قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در در بازی بزرگ جدید است. به عنوان یک حوزه ژئوپلیتیکی محسوب می شود که از بعضی جنبه ها دارای اهمیت خاص در مطالعات ژئوپلیتیکی است. اولا این حوزه از لحاظ اقتصادی به دلیل وجود منابع عظیم انرژی (نفت و گاز در نقطه مهم و حساس دریای خزر) در دوران کنونی عصر ما که از آن با عنوان زنواکونومی یاد می کنند. به عنوان دومین قلب تبنده انرژی بعد از خلیج فارس نقشی حساس ایفا می کند. دوما ، بازار بکر کشورهای حوزه آسیای مرکزی برای فروش کالا می تواند اهمیت ویژه این حوزه را برای کشور های همسایه آن علی الخصوص برای جمهوری اسلامی ایران (بدلیل وجود مرزهای طولانی خشکی و دریایی با بعضی از این جمهوری ها) و جنوب غرب آسیا داشته باشد. سوماکشورهای این حوزه بدلیل محصور بودن در خشکی دارای آنتروپی بالایی هستند و بدلیل فقدان توسعه یافتگی در اقتصاد بدلیل شرایط بازمانده از دوران اقتصاد کمونیستی که منجر به تک محصولی شدن اقتصاد کشور های این حوزه در آن دوران شده بود. برای توسعه اقصتادی و بهبود شرایط صادرات و واردات به کشور های همسایه خود وابستگی جغرافیایی دارند که جمهوری اسلامی ایران بعنوان کوتاه ترین، امین ترین و از لحاظ اقتصادی بصرفه ترین مسیر ترانزیتی برای این کشور به سمت دریاهای آزاد (دریای عمان، خلیج فارس) و جنوب غربی آسیا محسوب می شود. از سویی دیگر حوزه جنوب غربی آسیا به عنوان یک حوزه پویا و پراهمیت در ابعاد ژئواکنونومیک (به علت وجود قلب انرژی جهان، خلیج فارس) و ژءوکالچر دارای ژئوپلیتیک منحصر به فرد خود می باشد با توجه به خصوصیات ژئوپلیتیکی بیانی شده از دو حوزه آسیای مرکزی و جنوب غرب آسیا هر دو حوزه دارای پتانسیل های بالقوه ای در شکل دهی به یک ساختار ژئوپلیتیکی جدید با محوریت ایران (یک همگرایی بر جنب و جوش که دارای کارکرد و یا ماهیتی خاص و اثربخش باشد) را دارد که علاوه بر حل بعضی نارسایی های جغرافیایی ناشی از جبر جغرافیایی حاکم بر دو منطقه، توانایی نقش آفرینی موثر را در صحنه بین الملل به منظور دستیابی به اهداف سود بخش برای ایران و کشورهای آسیای مرکزی و جنوب غرب آسیا داراست. در این مقاله با رویکرد توصیفی - تحلیلی به ابعاد اهمیت دو منطقه آسیای مرکزی و جنوب غرب آسیا پرداخته و در ادامه تقویت همگرایی ژئوپلیتیک آسیای مرکزی و جنوب غربی آسیای با رویکرد یک سازه جدید ژئوپلیتیکی با محوریت ایران مد نظر است. از این رو نگارندگان این مقاله به دنبال پاسخگویی به دو سوال اساسی می باشد: الف - کدام عوامل ژئوپلیتیکی در شکل گیری همگرایی ژئوپلیتیک آسیای مرکزی و جنوب غرب آسیا نقش آفرین هستند؟ ور در ادامه ب - آیا ایران با اتصال به هر دو منطقه توانایی شکل دهی به یک سازه ژئوپلیتیکی جدید را داراست؟ اگر پاسخ مثبت است مدل پیشنهادی شامل چه مولفه هایی می گردد.

جنوب غرب آسیا، آسیای مرکزی، ژئوپلیتیک، انرژی، همگرایی، اقتصاد ایران