سید رضا الوانکار - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
محمدرضا پیرستانی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
شیوا شیاری - دانش آموخته کارشناسی ارشد سازه های هیدرولیکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

یکی از عوامل رخداد سیل در رودخانهها شکست سد میباشد که منجر به رها شدن حجم آب قابل توجهی در مدت زمانی نسبتاً کوتاه می شود. در صورتیکه ورود یک سیلاب بزرگ به مخزن سد منجر به شکست آن شود، علاوه بر سیلاب ورودی به مخزن، سیلاب ناشی از شکست سد نیز به آن اضافه شده و موجب به خطر افتادن زمینهای پایین دست می شود. عوامی زیادی در پهنه سیل گیر پایین دست مخازن سدها ناشی از شکست سد تاثیر دارند که مدت زمان شکست سد و ضریب زبری بستر رودخانه از جمله این عوامل می باشند. در این تحقیق به شبیه سازی عددی شکست سد پرداخته شده و برای انجام یک مطالعه موردی سد خاکی تهم در استان زنجان انتخاب شده است. برای تهیه مقاطع عرضی و طولی رودخانه از مدل رقومی ارتفاعی (DEM) با اندازه سلول 83 متری SRTM استفاده شده است. محاسبات با استفاده از نرم افزار HEC-RAS انجام شده و به منظور استخراج اطلاعات هندسی مقاطع عرضی رودخانه از مدل رقومی ارتفاعی، از نرم افزار جانبی Hec-GeoRas در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. اثر تغییرات ضریب زبری بستر رودخانه و مدت زمان شکست سد بر عمق جریان آب و عرض سیل گیر رودخانه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داده است که با افزایش مدت زمان شکست سد به میزان 44 درصد، عمق جریان آب در فاصله 137 کیلومتری سد 3 درصد کاهش و عرض مقطع آن یک درصد افزایش می یابد. همچنین با افزایش ضریب زیری بستر اصلی رودخانه از 0/054 به 0/075 عمق آب در مقطع اشاره شد.6 درصد و عرض پهنه سیل گیر رودخانه 2 درصد افزایش می یابد.

پهنه بندی سیل، شکست سد، مدل هیدرولیکی، سد تهم