فرهاد کریمانی - دکترای شهرسازی، عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی و هنر اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
فرشته هاتفی فرجیان - دانشجوی کارشناسی مهندسی شهرسازی موسسه آموزش عالی خاوران مشهد

امروزه ارتقاء سطح کیفی فضاهای شهری از دغدغه های معماران و شهرسازان است. یکی از مهم ترین قلمروهای فضای شهری، محورها و خیابان ها می باشند که نقش مهمی در شکل گیری هویت کلان شهری ایفا می نمایند. کیفیت کالبدی و بصری بدنه بر کیفیت ادراکی و فضایی کل خیابان تاثیر بسزایی دارد. از این رو امروزه علاوه بر بعد عملکردی محیط، لزوم توجه به بار معنایی محورهای شهری همواره مورد تاکید قرار می گیرد. در طراحی بدنه ها رابطه میان عناصر ادراک شده، حاکی از قابلیت بالای نقش انگیزی در ایجاد تصویری به یادماندنی در ذهن بیننده است. حواس بصری مهم ترین نقش را در ادراک فضای شهری داراست، اغلب چیزهایی که توسط حس بصری دریافت می شوند به مدد نور است. نور فرم ها را نمایان می کند و موجب تقویت ادراک بصری و شکلگیری تصویر ذهنی واضح، خوانا و مطلوب از حضور در عرصه عمومی را در ذهن ناظران فضا موجب می شود. بدون نور مفهوم رنگ از دست می رود. رنگ می تواند به فضا یکپارچگی و وحدت بخشد و به دلیل تنوع رنگی به جا و حساب شده، آن را متمایز، سرزنده و قابل شناسایی کند. این مقاله با هدف ارائه معیارهای طراحی بدنه محورهای شاخص و پس از بررسی و مطالعه مفاهیم مربوطه، با بهره گیری از روش تحقیق کیفی و همبستگی در بستر مطالعات میدانی، ضمن شناخت عوامل موثر بر ادراک انسان از محیط کالبدی در طول شبانه روز و تحلیل ارزش های شکلی، کیفی و بصری فضا، راهکارهایی برای طراحی بدنه خیابان فلسطین مشهد به عنوان محور شهری واجد ارزش های شاخص بصری، با تاکید بر مولفه های نور و رنگ پیشنهاد می کند که این مولفه ها قادرند با معنادار کردن فضای شهری خیابان، آدرس پذیری و خوانایی فضا را افزایش داده و سبب شکلگیری احساساتی نظیر تعلق خاطر به مکان، احساس هویت و خوانایی مکان شده و ارتقاء روزافزون و پایدارِ کیفیت محیط حاصل شود.

تصویر ذهنی، خوانایی، محورهای شهری، نور و رنگ