مجید رجایی - استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس

فلزات سنگین و عناصر کمیاب از جمله آلاینده هائی هستند که در صورت تجمع در خاک و جذب توسط گیاه به زنجیره غذائی وارد شده و مسمومیت هائی را در حیوان و انسان ایجاد می کنند . نیکل در اکثر نقاط جهان مورد توجه قرار گرفته است زیرا این فلز در غلظت های کم برای گیاهان، انسان و حیوانات ضروری است اما در غلظت های زیاد قادر به ایجاد سمیت در این موجودات می باشد . بنابراین مطالعه رها سازی و تغییر و تبدیل آن در محیط و تاثیری که بر رشد گیاهان و سایر جانداران دارد از اهمیت خاصی برخوردار است . رفتار فلزات سنگین در خاک به ظرفیت اجزای مختلف خاک برای جذب و نگه داری این عناصر بستگی دارد . حلالیت و فراهمی زیستی عناصر فلزی بلافاصله پس از افزوده شدن به خاک زیاد است . با گذشت زمان و ایجاد تعادل بین فلز و خاک بر اثر واکنش هائی همچون جذب سطحی، تبادل یونی، کلاته شدن، رسوب، اکسایش و کاهش، واکنش با اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن و منگنز و ورود به شبکه کانیها از قابلیت استفاده آنها کاسته شده و فلزات از شکل های با حلالیت زیاد به شکل های کم محلول تر تبدیل می شوند . در سال های اخیر عصاره گیری دنباله ای به عنوان روشی مناسب در تعیین شکل های شیمیایی و قابلیت استفاده بالقوه فلزات در خاک های ایران به کار رفته است، اما ظرفیت اجزای مختلف خاک برای جذب و نگه داری این فلزات و تغییر و تبدیل شکل های شیمیایی آن ها با زمان کمتر مورد توجه قرار گرفته است . بنا براین این پژوهش به منظور بررسی تغییرات زمانی شکل های شیمیایی نیکل اضافه شده بوسیله کمپوست و تعیین ظرفیت اجزای مختلف خاک برای نگه داری آن انجام شد .