الهام شاهین فر - دانشجو کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
احمد حیدری - عضو هیئت علمی موسسه گیاه پزشکی کشور،
محمدرضا دماوندیان - عضو هیئت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری،
بابک حیدری علیزاده - عضو هیئت علمی موسسه گیاه پزشکی کشور،

ذخایر موجود از آفتکش های تاریخ منقضی در سراسر جهان بعنوان یک چالش زیست محیطی مطرح است. از این رو برای جلوگیری از آسیب های زیست محیطی ناشی از آنها نیازمند برنامه ریزی دقیق و مطمئن هستیم. در ایران از ابتدای سال 1360 خرید سموم بر عهده شرکت خدمات حمایتی کشاورزی گذارده شد و این وضعیت تا سال 1386 ادامه یافت. در طی این مدت سموم مازاد خریداری شده در انبارهای شرکت خدمات حمایتی که در استان‌های مختلف کشور قرار دارد نگهداری شده است. بر این اساس به منظور بررسی امکان بازیافت این سموم این تحقیق انجام گرفت. نمونه برداری به منظور کنترل فیزیکو شیمیائی براساس شماره بچ تولیدی از انبارهای آن شرکت انجام شد. تست‌های کنترل کیفی نمونه ها بر اساس دستورالعمل‌های فائو، اتحادیه بین المللی شورای تجزیه شیمیایی آفتکش ها و شرکت‌های سازنده انجام شد. نتایج حاصل از آزمایشات کنترل کیفی بر روی نمونه ها براساس مدت زمان پس از تولید آفتکش ها، حالت فیزیکی (مایع/جامد) فرمولاسیون، نوع گروه آفتکش ها و موقعیت اقلیمی انبارهای نگهداری سموم دسته بندی گردید. تجزیه و تحلیل آماری توسط آزمون کای اسکوار جهت تعیین اختلاف بین متغیر های مورد مطالعه به لحاظ تجزیه شدن شدن و ماندگاری روی اطلاعات طبقه بندی شده با کمک نرم افزارSPSS-18 انجام شد. نتایج نشان داد که در نمونه مورد مطالعه همبستگی معنی داری بین مدت زمان تولید آفتکش ها و درصد تجزیه شدن شدن آنها وجود ندارد ( 01/0 > P). همچنین مشخص شد آفتکش هایی که حالت فیزیکی فرمولاسیون آنها مایع (55%) است نسبت به آفتکش های جامد(29%) بعد از تاریخ انقضا بیشتر دچار فساد می شوند. در نمونه های مورد مطالعه مشخص گردید خطر نسبی تجزیه شدن شدن در حشره/کنه کش ها، علف کش ها، قارچ کش ها و نماتد کش ها به ترتیب معادل 71%، 53%، 36% و 6% می باشد. همچنین بین چهار منطقه آب و هوایی محل‌های نگهداری سموم در انبارها (معتدل شمالی، معتدل جنوبی، کوهستانی، بیابانی و نیمه بیابانی) به لحاظ تجزیه شدن شدن و ماندگاری آفتکش ها رابطه معنی داری وجود ندارد (01/0 > P). در مجموع می‌توان نتیجه گیری نمود که اولین اولویت در مدیریت آفتکش‌های تاریخ منقضی جلوگیری از انباشت این سموم در انبارهاست. لذا خرید، توزیع و مصرف به موقع یکی از الزامات اساسی برای جلوگیری از بروز پدیده انباشت سموم تاریخ منقضی است. در برنامه مدیریت انبار‌داری آفتکش‌ها لازم است مصرف آفتکش‌های با فرمولاسیون مایع و سموم حشره کش و علف کش در اولویت قرار گیرند و تا حد ممکن از انباشت این سموم جلوگیری شود.

آفتکش های تاریخ منقضی، مدیریت