ساخت مقیاس بومی باورهای غیرمنطقی در ازدواج

مقدمه و اهداف: فرایند انتخاب همسر برای هر فرد بالغ و مجرد، مرحله­ای بسیارمهم و اغلب دشوار به شمار می رود؛ انتخابی که می توان آن را مهم ترین انتخاب زندگی هر فرد دانست که سرنوشت و آینده وی را تحت تاثیر قرار می دهد. ازجمله عواملی که می­تواند در پویایی این رسم پیچیده و ظریف نقش کلیدی داشته باشد باورها و انتظارات افراد در نحوه انتخاب همسر است. برخی باورها و نگرش ها به ناکامی و نارضایتی از فرایند انتخاب همسر می انجامند (کروسبی، ۱۹۸۵). باورهای محدودکننده انتخاب همسر از همین نوع باورها هستند. این باورها زمینه ساز گرایش­ها و رفتارهای نادرست است و تاثیر نامطلوب آنها، نه تنها حیطه شناختی بلکه حیطه­های گرایشی و رفتاری در انتخاب همسر را نیز تحت تاثیر قرار می­دهد (حسین­خانی، ۱۳۹۹). اگر افراد باورهای غیرواقعی درباره انتخاب همسر داشته باشند، آنها را در فرایند انتخاب همسر دچار بی­تصمیمی و ناکامی خواهد کرد (باگاروزی و ران، ۱۹۸۱). بررسی پژوهش­ها و کتب مختلف در مورد ازدواج و انتخاب همسر نشان می­دهد که تاکنون مقیاس بومی- ایرانی­، اسلامی - درمورد باورهای غیرمنطقی و محدودکننده انتخاب همسر طراحی و ساخته نشده است. با توجه به اهمیت و تاثیرگذاری این باورها در فرایند وابسته به فرهنگ ازدواج و انتخاب همسر، این پژوهش با هدف طراحی، ساخت و بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس بومی باورهای غیرمنطقی در ازدواج انجام شده است. روش: این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری افراد مجرد بالای هفده سالی است که به فضای مجازی دسترسی داشتند. حجم نمونه ۳۳۹ نفر (۹۱ پسر و ۲۴۸ دختر) است که از میان جامعه یادشده با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. دامنه سنی مشارکت کنندگان بین ۱۷ تا ۴۰ سال با میانگین ۰۶/۲۷ و انحراف استاندارد ۷/۶ بود. در این پژوهش از دو مقیاس به عنوان ابزار پژوهش استفاده شده است. فرم اولیه مقیاس باورهای غیرمنطقی در ازدواج: فرم اولیه این مقیاس براساس اصلاح گویه های مقیاس باورهای محدودکننده انتخاب همسر کوب، لارسون و واتسون[۱] (۲۰۰۳) از سوی نویسنده مسئول این پژوهش شکل گرفت و خزانه گویه ها به کمک مطالعات اسلامی و تجربیات حاصل از تعامل با مراجعان مشاوره پیش از ازدواج و شرکت کنندگان آموزش های پیش از ازدواج توسعه یافته و به تدوین فرم نهایی انجامیده است. مقیاس باورهای محدودکننده انتخاب همسر را لارسون در سال ۱۹۹۲ در سه مرحله متوالی براساس مقیاس عشق و انتخاب همسر تدوین شده است. فرم اولیه مقیاس باورهای غیرمنطقی در ازدواج شامل ۹۷ گویه به همراه مقیاس باورهای محدودکننده انتخاب همسر، آماده شده و با استفاده از شبکه های اجتماعی در فضای مجازی در اختیار شرکت کنندگان قرار گرفته است. تعداد ۳۳۹ پرسشنامه وارد مرحله تحلیل شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها در این پژوهش از نسخه ۲۶ نرم افزار SPSS و روش های آماری همبستگی، دونیمه سازی و تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. یافته ها: جهت بررسی روایی مقیاس از شاخص روایی محتوایی و نسبت روایی محتوایی بهره برده شد. میزان ۹۴/۰ برای شاخص روایی محتوایی (معیار قابل قبول: ۷۹/۰) و ۸۳/۰ برای نسبت روایی محتوایی (معیار قابل قبول: ۶۲/۰) به دست آمد که نشان از روایی قوی این مقیاس دارد. به منظور بررسی هماهنگی درونی گویه های مقیاس از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برای کل مقیاس ۸۹/۰، برای آقایان ۸۹/۰ و برای بانوان ۸۸/۰ به دست آمد. نتایج آزمون دونیمه سازی نیز نشان داد که آلفای کرونباخ نیمه اول ۷۶/۰ و نیمه دوم ۸۲/۰ است؛ همچنین ضرایب اسپیرمن برون و گاتمن و همبستگی بین دو نیمه به ترتیب ۸۵/۰، ۸۵/۰ و ۷۵/۰ به دست آمد. به­منظور بررسی ساختار عاملی مقیاس از تحلیل عاملی اکتشافی به روش مولفه های اصلی و چرخش واریماکس استفاده شد. نتایج شاخص کفایت نمونه برداری نشان­ داد که نمونه گیری مناسبی جهت تحلیل عاملی صورت گرفته است (۷۲/۰=KMO). نتایج آزمون کرویت بارتلت نیز بیانگر همبستگی معنادار کافی بین عبارت مقیاس است. نتایج این آزمون با درجه آزادی ۴۶۵۶ و مجذور فی دو ۶۶۵/۱۱۶۶۹ درسطح ۰۱/۰>P معنادار است. به­منظور تعیین تعداد عامل ها، نخست از ملاک ارزش های ویژه بزرگ تر از یک استفاده شد. برای اجتناب از دقت پایین در نتایج خروجی و نیز با توجه به نمودار اسکری، ارزش ویژه در مرحله دوم نیز بزرگ تر از یک انتخاب شد. جهت بررسی روایی ملاکی همزمان از پرسشنامه باورهای محدودکننده انتخاب همسر (کوب و همکاران، ۲۰۰۳) به کار رفت. نتایج حاصل گویای ارتباط قوی نمره کل دو مقیاس و ارتباط ضعیف تا متوسط زیرمقیاس­های باورهای محدودکننده انتخاب همسر (به جز خطای معنوی) با نمره کل باورهای غیرمنطقی در ازدواج است (۰۱/۰>P). همبستگی ضعیف زیرمقیاس­های باورهای غیرمنطقی در ازدواج نشانگر استقلال عوامل از یکدیگر است. بحث و نتیجه گیری: یافته های پژوهش پیش رو، روایی و اعتبار این مقیاس را تایید کردند. این مقیاس در قالب سیزده عامل (احساس زدایی، بدبینی، تجربه خودمحورانه، تقدیرگرایی، جادوی عشق، خطای معنوی، خوش بینی افراطی، راه حل ناکارآمد، سختگیری، عشق انحصاری، کامل گرایی، نشانه های ناکارآمد و همسان گزینی) و نود گویه ارائه شده است. این فرم در میان مربیان و مشاوران پیش از ازدواج جهت ارزیابی باورهای غیرمنطقی افراد نسبت به ازدواج به کار می رود. تعارض منافع: تعارض منافعی در این مقاله وجود ندارد.   [۱]. Cobb, Larson & Watson

Keywords:

باورهای غیرمنطقی , ازدواج , انتخاب همسر , روان سنجی , اعتبار , مقیاس بومی