فریدون سلیمانی - دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیز دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
کلثوم رضایی - دانشجوی دکتری زراعت دانشگاه ایلام

مدیریت چرا عبارت است از کنترل شدت و زمان چرا که در حقیقت ساماندهی مراتع در جهت بهره برداری اصولی از منابع تولید با حفظ منابع پایه آب، خاک، گیاه و رسیدن به تولید پایدار و بهبود وضع اقتصادی بهره برداران می باشد چرای دام در مناطق خشک، باعث تغییرات کمی و کیفی بر پوشش گیاهی می شود اما بهترین راه تشخیص این تغییرات مشخص نیست به منظور بررسی اثر چرا بر روی پوشش گیاهی مراتع و نحوه مدیریت آن جهت دستیابی به توسعه پایدار منابع طبیعی اقدام به تعیین وضعیت و ظرفیت مرتع در منطقه مورد مطالعه گردید ابتدا سه منطقه تحت سه شدت بهره برداری مختلف مرجع (بدون چرا) کلید (چرای متوسط) و بحرانی (چرای سنگین) از یکدیگر تفکیک شدند. نمونه برداری به روش تصادفی سیستماتیک انجام گرفت. بدین ترتیب که در هر تیپ به طور تصادفی پنج عدد ترانسکت مستقر گردید، سپس درطول هر ترانسکت بطور سیستماتیک، مقدار علوفه تعداد 5 پلات قطع و توزین گردید همچنین جهت تعیین وضعیت مرتع از روش چهار فاکتوری استفاده شد. نتایج حاصل از وضعیت مرتع نشان داد که طبق روش چهار فاکتوری وضعیت در منطقه مرجع متوسط، در منطقه کلید ضعیف تا متوسط و در منطقه بحرانی خیلی ضعیف می باشد همچنین میزان تولید در منطقه مرجع بالاتر از منطقه کلید و منطقه کلید نیز بیشتر از منطقه بحرانی بود. ظرفیت مرتع مورد مطالعه با 4120 هکتار وسعت برای یک دوره چرایی 120 روزه حداکثر 1270 واحد دامی بدست آمد که حاکی از فقر پوشش گیاهی منطقه و ترکیب گیاهی آن عمدتا از گیاهان کلاس سه و غیر خوشخوراک می باشد که دلیل عمده این عوامل فارغ از نقش متغیرهای آب و هوایی به اثر سوء مدیریت چرا برمی گردد زیرا عدم مدیریت صحیح چرا (کنترل شدت و زمان چرا) باعث تخریب خاک و پوشش گیاهی منطقه شده و در نهایت مرتع سیر قهقرایی به خود گرفته و به نابودی منابع پایه منجر خواهد شد.

مدیریت چرا، ظرفیت مرتع، آبدانان، منطقه مرجع، شدت زمان چرا