میترا محمدی زده لو - دانشجوی کارشناسی ارشد بیماری شناسی گیاهی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
محمدجواد سلیمانی پری - دانشیار گروه گیاهپزشکی دانشگاه بوعلی سینا همدان
سید علی غیبی - کارشناسی ارشد گیاهان دارویی شرکت تعاونی زرین گیاه ارومیه

امروز با توجه به ویژه به سلامت انسان ها و استفاده کمتر از مواد شیمیایی محققانر ا به فکرک اربرد روش های جایگزین انداخته است. استفاده از اسانس های گیاهی در کنترل بیماری های پس از برداشت به عنوان روش جدید در چند سال اخیر مطرح شده است. به منظور بررسی اثر ضد قارچی اسانس نعناع فلفلی و پونه در کنترل قارچ Colletotrichum acutatum در شرایط درون شیشه، دو آزمایش جداگانه در قالبطرح ساده به صورت کرت های کامل تصادفی انجام گرفت. اسانس ها در غلظت های 0، 500، 1000 و 1500 میکرولیتر در لیتر تهیه شد و برای هر تیمار 4 تکرار انجام گرفت و میزان رشد قارچ ها به مدت چهارده روز بررسی گردید و نتایج در روز 7 و 14 مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد هم اسانس نعناع فلفلی و هم پونه اثر معنی دار بر کنترل رشد قارچ در هر دو مرحله داشت به طوری که اسانس نعناع فلفلی هم در روز هفتم و هم چهاردهم در غلظت های 1000 و 1500 میکرولیتر در لیتر بهطور کامل از رشد قارچ جلوگیری کرده ولی در غلظت 500 میکرولیتر در لیتر اثر قابل توجهی نداشت و در اسانس پونه در غلظت های 1000 و 1500 تا روز هفتم به طور کامل از رشد قارچ جلوگیری نموده ولی در روز چهاردهم فقط غلظت 1500 میکرولیتر در لیتر آن بهط ور کامل مانع رشد قارچ شده است در پایان تحقیق به منظور مشخص نمودن اثر قارچ کشی یا قارچ ایستایی اسانس نعناع و پونه در تیمارهایی که به طور کامل رشد قارچ متوقف شده بود در محیط عاری از اسانس کشت گردید که در هیچکدام رشد قارچ مشاهده نگردید لذا می توان گفت اسانس نعناع فلفلی در غلظت 1000 و 1500 و پونه در غلظت 1500 میکرولیتر در لیتر اثر قارچ کشی دارند. اسانس نعناع فلفلی و پونه حاوی ترکیبات ترپنوئیدی و فنولی می باشد. گزارش شده که فعالی ضد میکروبی اسانس ها را می توان به جود ترپنوئیدها و ترکیبات فنولیک موجود در اسانس ها نسبت داد که ممکن است به دلیل خصوصیات چربی دوستی اسانس ها، این ترکیبات در غشاء سلولی قارچ ها ادغام شده و دیواره سلولی قارچ را تخریب کند.

اسانس، فعالیت ضد قارچی، نعناع فلفلی Mentha piperita، پونه Mentha pulegium، کلتوتریکوم Colletotrichum acutatum