فاطمه بیدخوانی نژاد - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان
علی اکبر محمدی میریک - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان
حسین دشتی - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان
محسن حمیدپور - استادیار گروه علوم خاک دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و جغرافیایی در دو زیرگونه Mediteranum و Usitatissimum گیاه بزرگ از نظر صفات فنولوزیک آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ولیعصر رفنسجان اجرا شد در این آزمایش 48 ژنوتیپ بزرگ از هر دو زیرگونه جمع آوری شده از مناطق مختلف دنیا مورد ارزیابی قرار گرفت نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین میانگین این دو زیرگونه از لحاظ صفات فنولوژیک مورد مطالعه اختلاف معنی داری وجود ندشات ولی بین نواحی مختلف در هر زیر گونه از نظر سفات تعداد روز تا گل دهی و تعداد روز تا رسیدگی تفاوت معنی دار مشاهده شد. همچنین تفاوت بین ژنوتیپ های داخل نواحی مختلف از لحاظ کلیه صفات روز تا 50% سبز شدن، 50% گل دهی و رسیدگی تفاوت معنی داری در سطح احتمال یک درصد آماری وجود داشت. تنوع از نظر تعداد سبز شدن از 12 تا 15 روز بین ژنوتیپ ها مشاهده شد. صفات تعداد روز تا گل دهی در بین کل ژنوتیپ های مورد مطالعه از تنوع بالایی برخوردرا بود و میزان آن در دامنه 61/3 (قبرس 669) تا 86 (ایران 14) متغیر بود و بیشترین تنوع این صفت در زنوتیپ های نواحی آسیا در زیرگونه Us بدست آمد که از 63/6 در ایران 37 تا 86 روز در ژنوتیپ ایران 14متغیر بود. میانگین تعداد روز تا رسیدگی نیزدر هر ناحیه و زیرگونه بین ژنوتیپ ها متفاوت بود و در دامنه از 98 روز در ژنوتیپ لهستان 1026 تا 114/5 در ایران 15 قرار داشت. برای صفات تعداد روز تا رسیدگی و روز تا گلدهی بیشترین تنوع در هر دو زیرگونه مربوط به ژنوتیپ های ناحیه آسیا بود. وجود تنوع ژنتیکی بسیار بالا در ژنوتیپ های ناحیه آسیایی و کشور ما نوید وجود پتانسیل ژنتیکی بالایی از نظر این صفات جهت بکارگیری در برنامه های به نژادی را می دهد.

بزرگ، تنوع ژنتیکی، ژرم پلاسم، صفات فنولوژیک، Usitatissimum، Mediteranum