مسعود علی پوراصل - استادیار، گروه زمین شناسی کاربردی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شاهرود، شاهرود، ایران

شیل های سیاه تریاس بالایی – ژوراسیک در مروست ایران، در بردارنده نودول های بیضی شکل مونازیت به رنگ خاکستری تا خاکستری متمایل به سبز هستند، که اندازه های آنها از 1/0 تا 2 میلی متر تغییر می کند. وجود کانی هایی از سنگ مادر به صورت میانبار در دانه های مونازیت، مقدار پایین Th آنها، نبود آثاری از کانی های زردرنگ در هسته (ویژگی های ونازیت آذرین) و نبود مونازیت در توالی های رسوبی دیگر در منطقه مروست، منشاء آواری برای نودول های مونازیت در این ناحیه را رد می کند، و پیشنهاد می نماید که تبلور در جای مونازیت، در طول تراکم و سنگ شدگی رسوبات رخ می دهد. داده های EDXA و LA-ICP-MS نشان می دهد که هسته دانه های مونازیت از عناصر خاکی کمیاب میانی و سنگین و حاشیه آنها در مقدار La+Ca غنی شدگی دارد که این دلالت بر درجات متفاوت تحرک REE و یا تغییر ترکیب سیالات کانه ساز دیاژنتیک در طول رشد نودول است. فسفر و عناصر خاکی کمیاب لازم برای تبلور مونازیت به احتمال زیاد از آب دریا و یا REE جذب شده در سطوح کانی های رسی و هیدروکسیدهای آهن – منگنز تامین می گردد. سیالات منفذی که در اثر تراکم و دیاژنز رسوبات خارج می شوند از طریق کمپلکس سازی غنی از P و REE هستند. همیافتی دانه های مونازیت مروست با شیل های سیاه ممکن است دال بر وجود کمپلکس های آلی باشد که در تحرک پذیری و حمل REE به درون سیالات منفذی موثر هستند. مشاهدات صحرایی دقیق نشان می دهد که مناطق مونازیت دار در توالی شیلی تریاس بالایی – ژوراسیک با توده و عدسی های کوارتز همراهی می شوند. آن به نظر می رسد که این عدسی ها به احتمال مظهر سطحی ماگماهای نفوذی کم عمق هستند که حرارت لازم برای تحرک پذیری و توزیع دوباره REE و P و نهشت اولیه مونازیت در رسوبات بالایی را فراهم می کنند.

عناصر خاکی کمیاب، مونازیت، شیل، دیاژنتیک، مروست