علی توپچی ثانی
ایمان بدیعی

تحولات تهیه و اجرای طرح های توسعه شهری در ایران به خصوص در نیم قرن گذشته نشان می دهد که نظام شهرسازی ما در دوره معاصر با پیروی از شیوه برنامه ریزی کلاسیک، دولت محور و از ابتدا متکی به نقش دولت رفاه و یا شبه رفاهی در شهرها بوده است. طرح های توسعه شهری نیز ترجمان اداره این دولت بر روی زمین و زندگی مردم بوده که به قصد تأمین منافع عمومی توسط ارکان این دولت تهیه می شوند. اما واقعیت توسعه شهری چیز دیگری است و به نظر می رسد در سال های اخیر مشکلات چنین برنامه ریزی و مدیریت شهری در ایران بسیار نمود یافته است. ارزیابی نتایج اجرایی طرح های توسعه شهری در ایران، حاکی از آن است که در مجموع این طرح ها نتوانسته اند عملاً در جهت اهداف خود حرکت نمایند. در واقع می توان گفت چه از منظر فرایند و چه از دریچهی نتیجه، مداخلات ما در شهر ایرانی در نیم قرن اخیر فرجامی روشن نداشته است. افزون بر تمام مشکلات وضع موجود باید به سرعت گرفتن تحولات و تغییرات جهانی، تلاش برای کسب جایگاه مناسب جهانی، گسترش روز افزون رقابت های منطقه ای، افزایش شدید عدم قطعیت ها در حوزه های مختلف برنامه ریزی و در نهایت ضرورت ساخت آینده به صورت کنشی و فعال و نه از پی آینده رفتن به صورت واکنشی و منفعل نیز اشاره نمود که دشوار ی های برنامه ریزی و مدیریت شهری را بسیار بیشتر نموده است. بر این اساس و با توجه به تأثیر تغییر و تحولات شتابان بر بروز مسائل جدید شهری، ظهور ناپیوستگی های شگفتی ساز در عصر اطلاعات و ارتباطات و همچنین جهانی شدن سریع تحولات، مهندسی مجدد فرایند برنامه ریزی شهری در کشورهای در حال توسعه )و به طور خاص ایران( و تغییر نگرش اساسی در خصوص مراحل انجام کار برنامه ریزی بر مبنای حذف رویکرد پیش بینی و جایگزینی رویکرد آینده پژوهی در تصمیم سازی و تصمیم گیری کاملاً ضروری است. تحقیق حاضر بر آن است تا حد امکان با توجه به الگوی چهار مرحلهای متدولوژی طراحی سناریو، فرایندی متفاوت را برای تهیه طرحهای توسعه شهری در ایران پیشنهاد نماید.

شهر، برنامهریزی، آینده پژوهی، عدم قطعیت، سناریو