رمضان ذکری - دانشجوی کارشناسی ارشد مرتعداری دانشگاه تهران
علی طویلی - دانشیار گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، ایران
موسی صابری - رئیس اداره کل منابع طبیعی خراسان شمالی
علی بزرگمهر - کارشناس ارشد منابع طبیعی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی

یکی از اصلی ترین مشاغل منطقه تازه قلعه شهرستان بجنورد دامداری می باشد، در کنار آن بهره برداری از گیاه دارویی شیرین بیان نیزدر یک دوره سه ماهه از اوایل آبان ماه انجام گرفته و بخشی از درآمد های اهالی منطقه را تامین می نماید از این رو تحقیق حاضر باهدف، برآورد شاخص های اقتصادی برداشت و فروش شیرین بیان و تعیین نسبت درآمدی آن با درآمد حاصل از علوفه در دامپروریبه عنوان یکی از مشاغل اصلی این منطقه انجام شده است. نتایج تحقیق نشان داد درآمد خالص هر خانوار روستایی از محل برداشت علوفه 28/5 میلیون ریال در سال می باشد که نزدیک به 55 درصد از درآمد سالانه خانوار را در بر می گیرد، همچنین درآمد خالص هرخانوار روستایی از برداشت شیرین بیان نیز 2/85 میلیون ریال در سال می باشد که 6 درصد از درآمد خانوار را پوشش می دهد. رانت اقتصادی نیز نشان می دهد که؛ 541/5 هزار ریال در سال در هکتار رانت اقتصادی برای محصول علوفه و برای شیرین بیان، 8 میلیون ریال در سال در هکتار می باشد. نتایج تحقیق در خصوص میزان اشتغال سالانه نیز نشان می دهد که سهم علوفه در اشتغال منطقه 65 درصدو سهم شیرین بیان 35 درصد می باشد. اشتغال 35 درصدی شیرین بیان در کنار سهم 6 درصدی آن در درآمد خالص خانوار، و اشتغال 65 درصدی علوفه در کنار سهم 55 درصدی آن از درآمد خانوار، میزان اشتغال بیشتری را ایجاد می کند. همچنین متوسط ارزش افزوده ای که در دو مرحله برای بومیان ایجاد می گردد، سهم 59 درصدی تبدیل شیرین بیان مرطوب به خشک به عبارتی افزایش 2/5 برابری قیمت آن را نشان می دهد. حاشیه بازار یابی محصول شیرین بیان 50 درصد می باشد. مطالعات کامل در خصوص ارزش اقتصادی مشاغل فصلی نظیر کشت دیم گیاهان دارویی در اراضی کشاورزی دیم فاقد سودآوری مناسب در کنار مشاغل اصلی دامداری و کشاورزی می تواند در بهبود سطح رفاهی اهالی تاثیر بسزایی داشته و از تخریب و تبدیل مراتع به اراضی دیم بکاهد.

اشتغال سالانه، تازه قلعه، حاشیه بازاریابی، درآمد خالص، رانت اقتصادی، متوسط ارزش افزوده